Hét platform voor de renovatiesector COLUMN Wonen in een circulair flatgebouw 7 THEMA FLATRENOVATIE Hulp bij verduurzaming is welkom, zeker voor VvE’s 10 OUDNIEUW De Droogbak in Amsterdam 19 N UMM E R 4 | J A A R G A N G 12 | J U L I 2 0 2 2 Tweede leven voor appartementencomplex in Hoensbroek Pag. 8 Thema: Flatrenovatie
In Nederland is 75% van de bestaande woningen nog niet goed geïsoleerd. Bij de isolatie van de gevel spelen goed isolerende deuren en deur-kozijncombinaties een belangrijke en toekomstbestendige rol. Door een deur met een dikte van 38mm te vervangen door een deur van 54mm stijgt de isolatie enorm. Een klein verschil met groot resultaat: het zorgt voor een prettig en comfortabel huis, een lagere energierekening én CO2-reductie. 38-mm deur 54-mm deur De nieuwe standaard DE FEITEN: Goed isolerende deuren spelen een belangrijke rol bij het voorkomen van kou en tocht bij voordeuren, achterdeuren en balkondeuren. Bij nieuwbouwwoningen is een 54mm-deur vanaf 2000 al de standaard. Advies voor bestaande woningen: een 38mm-deur met klasse 0 of 1 vervangen door een 54mm-deur met klasse 2 of 3. Toepassing van een 54mm-deur kan vrijwel altijd zonder aanpassing aan het kozijn. Een 54mm-deur is de technische vereiste voor de duurzaamheidsdoelstellingen van 2050. Bijkomende voordelen van een 54mm deur zijn: vermindering van geluidsoverlast en verbetering van de inbraakveiligheid. De meerkosten van een 54mm deur zijn beperkt: nog geen 10%. Meer weten? Ga naar: www.gnd.nl/isolatie Een bus van bestelbus.nl, daar kan je op bouwen! Waarom Bestelbus.nl? - De grootste voorraad dealeroccasions - Merkonafhankelijk advies - Leasen zonder (jaar)cijfers* - Optionele garantie- en afleverpakketten - Drie locaties in Nederland - Thuisbezorgservice * Rijden voor een vast bedrag in de maand. Ook voor starters. Zircon® MultiScanner® L550c muurscanner met 4 standen voor lokalisering van het midden van de balk, metaal en actieve niet-afgeschermde. Nieuw ColorTrip™ Display licht in beide standen groen op, blauw in de metaal en rood in AC scanmodus en met waarschuwingssignaal bij actieve spanning. Zircon® MetalliScanner™ lokalisering metalen voo Twee scanfuncties voor l betonijzer en 13 mm ko 15 cm diep. Display me voor signalering van me non-ferro) en bij bewegi Inclusief scharnierend ha ColorTrip, MetalliScanner, MultiScanner, en ZIRCON zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Zircon Corporation. METALLISCA MULTISCANNER® L550c Zircon® MultiScanner® L550c muurscanner met 4 voor lokalisering van het midden van de balk, m actieve niet-afgeschermde. Nieuw ColorTrip™ D licht in beide standen groen op, blauw in de me rood in AC scanmodus en met waarschuwingssi bij actieve spanning. Zi lo Tw be 15 vo no In ColorTrip, MetalliScanner, MultiScanner, en ZIRCON zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Zircon Corporation. M MULTISCANNER® L550c Zircon® MultiScanner® L550c muurscanner met 4 standen Zircon® MetalliScanner™ MT 7 metaaldetector voor lokalisering metalen voordat u gaat zagen of boren. Twee scanfuncties voor lokalisering van 13 mm betonijzer en 13 mm koperpijp en verwarmingspijp 15 cm diep. Display met achtergrondverlichting voor signalering van metaaldiepte, soort metaal (ferro, non-ferro) en bij bewegingen naar of van de doellocatie. Inclusief scharnierend handvat voor meer bereik. METALLISCANNER™ MT 7 MULTISCANNER® L550c Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen • T 030-261 20 57 F 030-261 57 04 • E contact@bluemink.nu 72 uur levering Het is mogelijk om kozijnen te leveren in 72 uur. Met snelle samenwerking kunnen wij maximaal 5 kozijnen per dag leveren met draairaam, draai-kiepraam, klepraam, stapeldorpel deur, dubbele deuren en hefschuifdeuren. Meer informatie en de voorwaarden kunt u opvragen via contact@bluemink.nu Timmerbedrijf Bluemink • Ringdijk 3 • 3648 EB Wilnis Bluemink Kozijnen Maarssen • Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen Bluemink Kozijnen Noordwijk • Keyserswey 15 • 2201 CWNoordwijk Vanuit al onze vestigingen kunnen we in 72 uur ‘standaard’ kozijnen leveren met: - Draai of draai-kiepraam - Klepraam - Stapeldorpel deur - Dubbel deuren - Hefschuifdeuren B A E D C A B C D E
3 nr. 4 Juli 2022 Redactioneel In dit nummer COLOFON RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft. Jaargang 12, nummer 4, juli 2022 Uitgever Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Hoofdredactie Harmen Weijer redactie@renovatietotaal.nl Redactie Frank de Groot Paul Engels Medewerkers Haico van Nunen Willard van Reenen Marketing & Communicatie Maxime Wendt (0570) 768642 E-mail: maxime@handelsuitgaven.nl Advertenties Tom Sotthewes (0570) 654660 E-mal: tom@handelsuitgaven.nl Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Ontwerp en Opmaak Bureau OMA, Doetinchem www.bureauoma.nl Cover Tweede leven voor appartementencomplex in Hoensbroek (pag. 8) Druk Rodi Rotatiedruk RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd. Thema Flatrenovatie: Stelling: Slopen of renoveren? 13 Bouwhistorie: Terminus post quem en terminus ante quem 20 Installaties: Haagse gebouwen wisselen warmte én koude uit 24 4 Actueel 5 In de Spotlight 7 Column 8 Thema Flatrenovatie: Project in Beeld 10 T hema Flatrenovatie: VvE’s geholpen met verduurzaming 15 T hema Flatrenovatie: Balkonbeglazing voor VvE in Leiden 17 T hema Flatrenovatie: productoverzicht 18 OudNieuw: Droogbak Amsterdam 19 Installatienieuws 22 I nstallaties: Vruchtbare samenwerking binnen zorg- en onderwijsgebouw 27 Productoverzicht Transformaties Om de woningnood in Nederland aan te pakken zijn niet alleen nieuwe woningen nodig. Ook bestaand vastgoed kan worden omgebouwd naar woningen, oftewel transformeren. Uit een recente analyse van het Expertteam Vastgoedtransformatie van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland blijkt dat de afgelopen tien jaar 10.000 woningen per jaar zijn gerealiseerd dankzij transformaties. Maar, zo stellen deze onderzoekers, het laaghangende fruit (lees: leegstaande kantoren) is nu wel geplukt. En om de in het kabinetsakkoord genoemde ambitie te kunnen bereiken van 15.000 woningen per jaar door transformaties, moet er actie worden ondernomen. Oftewel: de rijksoverheid moet over de brug komen. En minister De Jonge doet dan ook: hij schroeft het budget voor transformatiewoningen met € 22 miljoen op tot € 80 miljoen. De potentie ligt dus minder bij kantoorlocaties, wat overigens niet wil zeggen dat het nog wel degelijk mogelijk is. Maar de kansen liggen vooral bij het transformeren van winkels. Volgens ABN Amro is 8 procent van de totale doelstelling van De Jonge (900.000 nieuwe woningen in 2030, dus nieuw en bestaand) haalbaar door winkels en vooral hun bovenruimten om te bouwen tot woningen. Dat zijn ruim 70.000 woningen en dus grofweg de helft van het doel om tot 2030 jaarlijks 15.000 transformatie-woningen op te leveren. Maar dan de weerbarstige praktijk, want zo eenvoudig is het dus niet om winkels en de ruimten erboven tot woningen te bestemmen, anders was dat al lang gebeurd. Er komt technisch en organisatorisch veel bij kijken. Denk aan: oplossingen vinden voor parkeren, brandveiligheid, daglicht en ventilatie. Zowel het Expertteam als ABN Amro concluderen dat de gemeentelijke overheid de sleutel in handen heeft. Wil men echt, dan lukt het. Is er te weinig ambtelijke ondersteuning, zijn transformaties van winkels vaak te lastig en laten die gemeenten kansen liggen. Daarom zijn de prestatieafspraken die minister De Jonge wil maken met gemeenten cruciaal. Maar of die zitten te wachten op alweer een opdracht vanuit ‘Den Haag’ valt sterk te betwijfelen. Het kan helpen als de renovatie/transformatiesector met eigen voorstellen komt. Met als sleutelwoord: samenwerking, tussen gebouweigenaren, bouwers en beleggers. Harmen Weijer Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl
4 nr. 4 Juli 2022 Actueel Het iconische Holbeinhuis aan de Coolsingel 65, hoek Stadhuisplein in Rotterdam wordt gerenoveerd en klaargemaakt voor de toekomst. De Nederlandse verzekeraar Athora Netherlands kocht het kantoorpand in 2013 en heeft ambitieuze plannen. Erik Vester, Head of Real Estate & Alternative Fixed Income bij Athora Netherlands: “Het Holbeinhuis ligt op een van de meest prominente locaties van Rotterdam en verdient een renovatie waarmee het eerst gebouwde kantoorgebouw aan de Coolsingel weer jaren vooruit kan.” Kraaijvanger architects is opnieuw betrokken. Eerder ontwierp het Rotterdamse architectenbureau tussen 1951 en 1954 het Holbeinhuis voor de ‘Basler Transport Versicherungs Gesellschaft’. Samen met CBRE Development Services maken ze van het Holbeinhuis een toonaangevende werkplek voor professionele bedrijven in Rotterdam, waar vanaf medio 2023 nieuwe gebruikers hun intrek kunnen nemen. De verhuur hiervan wordt verzorgd door CBRE Advisory & Transaction Services Office Rotterdam. Duitse kunstschilder Het gebouw is vernoemd naar de Duitse kunstschilder Hans Holbein de Jongere, die Erasmus vier keer portretteerde. Op de gevel prijkt over 3 etages het door Louis van Roode vervaardigde mozaïek van 14 bij 7 meter. Door de jaren heen zijn er verschillende aanpassingen aan het gebouw gedaan waardoor het pand zijn uitstraling van weleer heeft verloren. Daarnaast zijn de installaties sterk verouderd. Kraaijvanger Architects werd geselecteerd om het gebouw een upgrade te geven; zowel in uitstraling, energetische prestaties en gebruik. David Hess, architect en partner bij Kraaijvanger: “Door de vele kleine verbouwingen door de decennia heen, was er een gesloten uitstraling ontstaan. We wilden de enorme kelder toegankelijk en bruikbaar maken en het gebouw meer geschikt te maken voor een multi tenant invulling.” Door het aanbrengen van vides worden de kelder, de begane grond en de entresol ruimtelijk met elkaar verbonden en ontstaat er een fysieke verbinding tussen de 3 bouwlagen. Zo ontstaat er tevens een verbinding tussen de Coolsingel en de achtergelegen Sint-Luciastraat. Het huidige trappenhuis wordt aangesloten op het bordes van de entresol en daarmee is er een directe connectie met de entree. BREAAM Very Good Na de renovatie beschikt het Holbeinhuis over 9 hoogkwalitatieve kantoorvloeren van 450 tot 1.100 m² VVO. Daarnaast biedt het kantoor bij oplevering 2 dakterrassen waarvan één gemeenschappelijk, een entresol met koffievoorzieningen en aanlandplekken, flexibele vergaderfaciliteiten en ontmoetingsplekken in de basement en een gastvrije host. Het pand zal na de renovatie beschikken over energielabel A en BREAAM Very Good dankzij onder andere de installatie van LED-verlichting, warmteterugwinning en het gebruik van groene daken. Eind mei is de 26e Bouwhuiswoning opgeleverd. De woning aan de Erfgooierstraat 80 in Hilversum is nu toekomstbestendig en biedt de nieuwe bewoners een prachtig, duurzaam en volledig gerenoveerd (t)huis met een energielabel A. “Met het Bouwhuis-project investeren we in de toekomst van de leerlingen, het opleiden van bouwtechnische professionals en een toekomstbestendige woning. Een prachtig en duurzaam resultaat,” aldus Ben Raven en Ruud de Koning, projectleiders de Alliantie. Ruim 16 jaar geleden startte het ‘Bouwhuis’, op het ROC-terrein in Hilversum. De samenwerking tussen regionale vmbo-scholen, het mbo RocvA, aannemer Goois Bouwbedrijf, aannemer Bouwmensen en de Alliantie is uniek; zover bij de Alliantie bekend de enige in zijn soort in Nederland. Jaarlijks zijn er 2 ‘Bouwhuis’-projecten: één woning wordt gerenoveerd en verduurzaamd door leerlingen van het vmbo Hilfertsheem College én College de Brink uit Laren onder begeleiding van een mbo-student. Een tweede woning wordt toekomstbestendig gemaakt met een RocvA mbo-student en gevorderde leerlingen die een opleiding volgen bij Bouwmensen. Er lopen meestal drie leerlingen stage bij Goois Bouwbedrijf. Theorie in praktijk Ben Raven: ”Alle leerlingen brengen theorie in praktijk die niet verschilt van de werkelijkheid. Inmiddels hebben we meer dan 15 mbo-studenten, 3 leermeesters en 400 leerlingen in onze Bouwhuizen gehad.” Na de zomer start een nieuwe groep studenten met het toekomstbestendig maken van een woning. “Met het ondertekenen van een 5-jarig samenwerkingsconvenant investeren alle partners: Goois Bouwbedrijf bv., Hilfertsheem College, College de Brink, mbo-college RocvA, Bouwmensen en de Alliantie in een duurzame toekomst voor leerlingen, het techniekonderwijs én duurzaam wonen. Ook bij de volgende 10 Bouwhuizen werken we met veel passie, professionaliteit en verbinding samen aan de toekomst!”, aldus Anne Oosterbaan, directeur van de Alliantie. Samenwerking onderwijs, aannemers en de Alliantie leidt tot duurzaam resultaat Holbeinhuis gerenoveerd tot ‘huiskamer van ondernemend Rotterdam’
5 nr. 4 Juli 2022 Glasvezelversterkte deksystemen maken balkons en galerijen duurzaam, veilig en waterdicht Bij het transformeren van bestaande gebouwen naar woningen zijn ook nieuwe galerijen en balkons nodig. Deze constructies worden vaak in hout of staal uitgevoerd en voorzien van een deksysteem. Veelal is dit systeem van hout, ook omdat het loopoppervlak niet al te zwaar mag zijn. Dat kan nog wel eens problemen opleveren in de loop van de jaren als het deksysteem glad of vies is geworden. FiCor heeft daarvoor een alternatief ontwikkeld, gemaakt van duurzaam, lichtgewicht glasvezelcomposiet. FiCor is ooit zelf begonnen met het produceren en leveren van houten deksystemen, vertelt Wiebe Haijtema. “Maar we liepen onder andere aan tegen het moeilijk vloeistofdicht krijgen van deze vloeren, waardoor op den duur deze deklaag vies, glad en rot werd. We zijn aan het ontwikkelen geslagen en daarvan zijn de FiCor galerijdekdelen het resultaat.” De toename van het aantal transformaties in Nederland van bijvoorbeeld voormalige scholen en kantoren naar woningen, speelt daarbij FiCor op dit moment enorm in de kaart, vertelt Haijtema. “Bestaande gevels zijn vaak niet gebouwd om grote, zware constructies aan te hangen voor buitenruimten, zoals galerijen en balkons. In dat geval wordt er vaak gekozen voor relatief lichte staal- en houtconstructies. Onze dekdelen kunnen eenvoudig op deze constructies worden aangebracht voor een eigentijdse uitstraling.” Sterk en slijtvast Het gaat om glasvezelversterkte dekdelen, die mooi passen op stalen en houten buitenconstructies, zowel bestaande als nieuwe constructies. Dit materiaal is bijzonder sterk, slijtvast en nagenoeg onderhoudsvrij. Haijtema: “En het is met 16 kg/m2 heel veel lichter dan een betonnen deksysteem. Daarnaast hebben we een speciale brandwerende formule verwerkt in de profielen, waardoor er een tot minimaal 30 minuten vluchtweg is.” Door de anti-slip slijtlaag zijn de delen ook bij koud en nat weer niet glad. De afzonderlijke dekdelen zijn onderling waterdicht te verbinden, zodat op lagergelegen verdiepingen geen lekkage is. “Optioneel zijn lek- en regengoten op maat te maken, en aan te leveren”, zegt Haijtema. Dat doet FiCor in de eigen fabriek in Friesland, zoals voor woningcorporatie Salland Wonen. “Bij een woningcomplex van de woningcorporatie in Raalte was na 10 jaar de houtvezelcomposiet dekvloer al kromgetrokken en bleef het vocht op de dekdelen liggen. Daardoor is het hout van de galerijconstructie aangetast. Dat moest deels vervangen worden, waarna de woningcorporatie heeft gekozen voor ons glasvezelversterkte composietdeksysteem.” Het resultaat is een galerij, die weer veilig is, vrijwel vrij van onderhoud én waar geen afbreuk is gedaan aan het ontwerp van de architect. FICOR WWW.FICOR.NL Producten In de spotlight Product uitgelicht ‘Beschermde’ woningen in Heseveld gerenoveerd Portaal en De Variabele zijn begonnen met de verduurzaming van de 72 kenmerkende, ‘beschermde’ witte woningen in De Wetstraat en Bothastraat in Heseveld. Na de gevel- en vloerisolatie krijgen de woningen hun schilderbeurt. De werkzaamheden in de woning, waaronder de isolatie van de vliering en de ventilatie, volgen direct daarna. De woningen zijn gebouwd in een tijd van hoge woningnood, tussen 1952-1957, in opdracht van Woningbouwvereniging Nijmegen (het huidige Portaal). Ze zijn ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau Evers en Sarlemijn en uitgevoerd in de bouwstijl van de Bossche School. In het Bouwkundig Weekblad van 1955, waarin de Afrikabuurt en de Bouwmeesterbuurt werden besproken, wordt het witte schilderwerk “als een ‘buitengewoon charmante’ vondst” beschreven. Heseveld is vanwege deze bouwstijl beschermd als beschermd stadsgezicht. Vier fasen Portaal en De Variabele zijn in deze Nijmeegse wijk sinds de zomer van 2021 bezig met een grootschalige woningverbetering en isolatie van 285 eengezinswoningen. De renovatie van zoveel woningen is een forse opgave. Dat lukt niet in één jaar. Het renovatieproject is daarom opgeknipt in vier fasen. Fase 1 werd voor de kerst 2021 afgerond en in fase 2 wordt momenteel bij de laatste woningen de spouwmuurisolatie aangebracht. De bewoners van de Bothastraat en Wetstraat (fase 3) gingen eind maart akkoord met het renovatievoorstel. Maar liefst 81% van de huurders stemde in met het verbeterplan. Voordat de werklieden starten met de isolatiewerkzaamheden, zijn de schilders al begonnen met het opknappen van de grote stukken, karakteristieke witte gevel. De jaren vijftig-woningen in Heseveld zijn toe aan onderhoud en verbetering. Bewoners deelden daarover hun ervaringen met kou, tocht en vocht in de woning. “Goede isolatie en ventilatie zijn belangrijk om prettig te wonen. Dat is straks weer helemaal in orde en de bewoners hebben dan een comfortabele en energiezuinige woning met een verbeterd energielabel. Dat is wel zo prettig met de huidige hoge energieprijzen”, aldus Portaal.
6 nr. 4 Juli 2022 Actueel Voordat de renovatie van Museum Boijmans Van Beuningen echt van start kan gaan, moet alle asbest worden verwijderd. Dat is volgens het museum een complexe klus, aangezien het museumgebouw, ontworpen door Van der Steur, een rijksmonument is (bouwjaar 1935). Hierdoor worden er strenge eisen gesteld aan de noodzakelijke asbestsanering. Een hoeveelheid asbest gelijk aan twintig voetbalvelden wordt tijdens de asbestsanering zorgvuldig verwijderd met behoud van de monumentale delen. Het asbest is te vinden in de luchtkanalen van het ventilatie- en verwarmingssysteem, op sommige delen ook achter de monumentale lambrisering. Begin januari 2021 startte de aannemer A.Van Liempd sloopbedrijven met de voorbereidingen voor de asbestsanering. Het eind van de sanering staat gepland voor deze zomer. Nadat de asbestsanering heeft plaatsgevonden, kan de daadwerkelijke renovatie van het museumgebouw beginnen. In de renovatie wordt onder meer de entree verruimd en de routing door het gebouw verbeterd. Ook de monumentale kwaliteit van de bouwdelen Bodon Taskforce en extra geld voor snellere groei transformatie en flexwoningen De ambitie om door te groeien naar jaarlijks 15.000 flexwoningen en 15.000 woningen door transformatie wordt versneld. Zo komt er een ‘Taskforce versnelling tijdelijke huisvesting’ die in combinatie met € 100 miljoen aan middelen voor meer slagkracht zorgt. De taskforce spoort snel te realiseren projecten op en helpt medeoverheden, woningcorporaties en andere partijen bij het snel aanpakken van struikelblokken. Dat schrijft minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) in een brief die hij begin juni met het Nationaal Transformatieplan naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het transformeren van bestaande gebouwen is voor zowel tijdelijk als permanent gebruik mogelijk. De transformatie van leegstaande gebouwen draagt verder bij aan de vitaliteit van onze steden en dorpen en de doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en circulariteit, aldus De Jonge. Makkelijk te verplaatsen Bij flexwoningen gaat het om kwalitatief hoogwaardige gebouwen die maximaal herbruikbaar zijn: een flexwoning die op enig moment niet meer nodig is, kan gemakkelijk worden verplaatst naar een andere plek. Deze relatief snel te realiseren woningen vormen daarmee een flexibele schil die helpt bij het opvangen van plotselinge pieken en dalen in vraag en aanbod. De ‘Taskforce versnelling tijdelijke huisvesting’ staat onder leiding van Rob Haans, Nicole Maarsen en Harriët Tiemens. De taskforce heeft een aparte uitvoeringsorganisatie die gemeenten, provincies, woningcorporaties en bouwbedrijven praktisch ondersteunt met het bij elkaar brengen van vraag en aanbod en het opsporen van kansrijke locaties of gebouwen. De uitvoeringsorganisatie van de taskforce bestaat uit externe deskundigen. Zij werken samen met het Rijksvastgoedbedrijf, het Expertteam Woningbouw van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), de VNG en Aedes. Voor de werkzaamheden heeft de taskforce tot eind volgend jaar een budget van € 12 miljoen. Prestatieafspraken Minister De Jonge springt met € 100 miljoen aan financiële steun bij om kansrijke projecten een flinke zet te geven en vertragingen te voorkomen. De Transformatiefaciliteit wordt met € 22 miljoen aangevuld tot € 80 miljoen, waardoor meer projecten in aanmerking kunnen komen voor een lening. Over het aandeel transformatie en flexwoningen in de woningbouwopgave gaat de minister prestatieafspraken maken met de regio’s en de gemeenten. Asbestsanering Museum Boijmans bijna gereed en Van der Steur wordt hersteld. Aan de zuidzijde van het museum komt een belvedère met daaronder een toegang tot een volwaardig logistiek centrum, waarin kunst, andere logistieke stromen en afval gescheiden kunnen worden. In totaal gaat het om een investering van € 223 miljoen. De openstelling van het museum is voorzien halverwege 2029; per jaar verwachten gemeente en museum daarna ongeveer 350.000 bezoekers.
7 nr. 4 Juli 2022 Column In elk nummer van RenovatieTotaal geeft dr.ir. Haico van Nunen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. Haico van Nunen is adviseur bij BouwhulpGroep en lector Duurzame Renovatie bij het kenniscentrum Duurzame HavenStad van Hogeschool Rotterdam. Wonen in een circulair flatgebouw Nederland staat vol met flats. In de jaren na de oorlog tot aan de jaren ’70 waren het de (lage) portieken die veelvuldig gebouwd werden, daarna zien we meer (hoge) galerijflats. Op dat moment was het dé oplossing voor een acuut probleem; er was grote behoefte aan veel woningen. Het waren kwalitatief goede, ruime en mooi ontworpen woningen. Denk aan die mooie foto’s uit die tijd met strak ontworpen en goed verzorgde wooncomplexen. Iets wat vandaag de dag toch anders ervaren wordt. De omgeving staat inmiddels vol met auto’s en parkeren legt een druk op de leefbaarheid. Om maar te zwijgen over de vuilcontainers, geparkeerde fietsen of balkons vol spullen. Daar waar deze buurten ooit de hoogste standaard van wonen was, vormt het nu vaak de onderkant. Niet zozeer vanuit de bewoners of bouwkundige kwaliteit. Maar als resultante van leefbaarheid, energetische kwaliteit, woonwensen en betaalbaarheid. Wat moeten we dan met deze woningen? In het verleden zijn veel van deze typen gesloopt. En dan vooral omdat er (te) veel van hetzelfde stond. Maar behoefte aan meer differentiatie betekent niet automatisch sloop. Zeker niet als we beseffen dat naast een energietransitie er ook een opgave op het vlak van circulariteit ligt. Slopen is dan pas de laatste optie. Laten we eerst kijken of we afdanken kunnen voorkomen (Refuse, Reduce, Rethink), of er mogelijkheden zijn voor hergebruik (Re-use, Repair, Refurbisch, Remanufacture, Repurpose) voordat we het echt gaan afdanken (Recycle en Recover). En volgens mij kan dat heel goed met de bestaande flatgebouwen. Diverse onderzoeken laten zien dat er (veel) meer mogelijk is. Wat te denken van optoppen, uitplinten, uitbuiken, aankoppen en zelfs aftoppen. Alles om te zorgen dat er meer verscheidenheid komt en de gebouwen aan te passen zijn aan het veranderende gebruik. We hebben zelfs gewerkt aan een ‘Flexibele Doorbraak’, waarbij in portiekwoningen de draagwand werd vervangen door een portaal, waardoor je een vrij indeelbare ruimte krijgt (‘loft’). Het maakt duidelijk dat er veel meer toekomst zit in flats dan je in eerste instantie zou denken. Nieuwsgierig geworden hoe dat eruit ziet? Zoek maar eens op de oplossingen hierboven en laat je verrassen door oplossingen waar je misschien nog nooit bij stil hebt gestaan. Oplossingen die leiden tot passende woonvormen en bovendien door het opnieuw gebruiken een grote bijdrage aan circulariteit leveren. Iconisch Auroragebouw AmsterdamCentrum wordt getransformeerd Het kenmerkende Auroragebouw op de hoek van de Stadhouderskade en de Overtoom gaat een duurzame toekomst tegemoet. Eigenaar UBS Asset Management heeft Being gevraagd op te treden als ontwikkelaar voor de grootschalige renovatie van het kantoorgebouw. In samenwerking met KAAN Architecten, IMd Raadgevende Ingenieurs, DGMR en SkaaL heeft Being een plan ontworpen om het markante hoekpand tot een uiterst moderne kantoorlocatie met internationale allure te ontwikkelen. Het Auroragebouw vormt een prominent herkenningspunt op de kruising tussen Centrum, Zuid en West en is een van de eerste modernistische ankerpunten van de stad Amsterdam. In de jaren zestig werd het ontworpen door de bekende Nederlandse architect Piet Zanstra voor levensverzekeringsmaatschappij Aurora. Kenmerkend is de elegante kromming in de gevel, die nagenoeg evenwijdig loopt aan de buiging van de straathoek. Toekomstbestendig maken Het bijzondere gebouw bestaat uit een commerciële plint met daarboven ruime kantoorverdiepingen van bijna 1.000 m2. In 2023 vertrekt de huidige huurder van het kantoordeel, Booking.com, waardoor zich nu een unieke kans voordoet om dit gebouw toekomstbestendig te maken. Het vernieuwde Aurora wordt een combinatie van karakterbehoud én innovatie. De ambitie is moderniseren, verduurzamen en vergroenen met respect voor de historie en unieke kenmerken van het gebouw. Door een nieuwe dakopbouw, groene dakterrassen en een verticale serre toe te voegen aan de bestaande structuur, ontstaan er diverse buitenruimtes en ontmoetingsplekken die de connectie in het gebouw en met de buurt versterken. Het streven is omvoor het gebouw een A++ energielabel en een BREEAM en WELL certificering te verkrijgen. Alle duurzaamheidsmaatregelen dragen bij aan een comfortabel en gezond leefklimaat. Er wordt ingezet op sociale cohesie, minder lawaai, minder hittestress en luchtvervuiling en een prettige leefomgeving. Goede ligging en bereikbaarheid Aurora wordt een nieuw thuis voor nationale en internationale topbedrijven. Mede door de goede bereikbaarheid en de ligging ten opzichte van het centrum van Amsterdam, is het de ideale locatie voor high-end (inter) nationale kantoorhuurders. De verwachting is dat eind 2023, na het vertrek van Booking.com, gestart wordt met de eerste werkzaamheden. De verhuur is in handen van CBRE en Van Gool Elburg. Al meer dan 30 jaar uw specialist in voorbereiding van vloeren en oppervlakten De beste basis onder iedere afwerking www.nieuwenhuis.nl
8 nr. 4 Juli 2022 Project in beeld Tweede leven voor appartementencomplex in Hoensbroek Het appartementencomplex ‘Op den Theulder’ van woningcorporatie Woonpunt aan de Markstraat in het Zuid-Limburgse Hoensbroek was na 50 jaar toe aan een grondige opknapbeurt. Het aanzicht van de flat met 121 appartementen was in de loop van de decennia verrommeld. Bovendien was de flat nog niet op een energetisch goed niveau gebracht. Alle reden voor een flinke renovatie, die op een bijzondere wijze is uitgevoerd: niet verdieping na verdieping (dus horizontaal), maar beuk voor beuk, dus verticaal. En dat was goed bedacht, zowel voor het renovatieproces als voor de laagste impact voor de bewoners. Auteur: Harmen Weijer, Foto’s: Janssen de Jong OnderhoudPlus, Zoontjens. Het appartementencomplex in Hoensbroek is een bijzondere galerijflat, die bestaat uit deels 4 hoog en deels 7 hoog lagen. Mede door die grootte is ervoor gekozen het project op te delen in kleine fasen, vertelt Bram Hasselmann, hoofd bedrijfsbureau van Janssen de Jong OnderhoudPlus, die de klus heeft uitgevoerd. “Zo blijft het vooral voor de bewoners, maar ook voor opdrachtgever Woonpunt en ons uitvoeringsteam behapbaar. Dit betekent dat wij de appartementen volgens een verticale routing hebben gerenoveerd. Dat hebben we uitgevoerd in strengen van 4 appartementen en strengen van 7 appartementen.” De ‘verticale’ aanpak levert een aantal voordelen op, legt Hasselmann uit. “Het werkgebied blijft beperkt en de werkzaamheden zijn in bewoonde toestand uitgevoerd. De bewoners konden ’s avonds altijd terugkeren naar hun eigen woning. Hierdoor is de belasting voor bewoners minimaal.” Leidingwerk De verticale aanpak heeft ook technische voordelen. De appartementen die boven elkaar gepositioneerd zijn, maken gebruik van twee leidingschachten, waarbij koud en warm water wordt vervangen. Deze leidingvernieuwd en de puien zijn geïsoleerd. Daarmee is het comfort niet alleen omhooggegaan, maar is het complex flink verduurzaamd. Dankzij die betere isolatie, de toevoeging van zonnepanelen en een hybride warmtepompsysteem heeft de flat nu energielabel A+. Er is gekozen voor twee grote warmtepompen op het dak, waarmee de woningen via convectoren worden verwarmd én gekoeld. De radiatoren hebben we dus uit de woningen gehaald en daarvoor zijn convectoren in de plaats gekomen. De cv-ketels hebben we nog wel behouden. Deze waren ook nog niet al te lang geleden vernieuwd, dus het zou zonde zijn om deze uit het complex te verwijderen. Nu worden de ketels ingezet als er een piek warmtevraag is, wanneer het echt koud is en de warmtepomp het niet alleen redt.” Rolstoeltoegankelijke woningen Eén van de wensen van Woonpunt is het rolstoeltoegankelijk maken van 12 woningen in het appartementencomplex. Daarvoor zijn enkele woningen omgebouwd tot rolstoeltoegankelijke woningen (4-sterren woningen genoemd). Dat werd mogelijk door een wand weg te halen en zowel het toilet als een gedeelte van het gangetje bij de badkamer te betrekken. schachten zijn alleen te bereiken vanuit het appartement zelf. Hasselmann: “Door volgens een verticale routing te renoveren, zijn wij in alle boven elkaar gelegen appartementen tegelijkertijd aan het werk, waardoor de koud- en warmwaterleidingen in de schachten eenvoudig vervangen kunnen worden. Als we horizontaal zouden werken, zouden we in meerdere schachten tegelijkertijd aan het werk zijn. Dat komt ook omdat we in 85 van 121 appartementen de badkamer, keuken en toilet – BKT - hebben vervangen. In de overige appartementen was dit al eerder uitgevoerd. Al het leidingwerk van deze ruimten komt in de schachten uit. Als je dan begint met renoveren in een laag appartementen, kijk je ook naar het leidingwerk boven en onder. Dat kun je niet in stukjes doen, daarin moet je verticaal doorpakken.” Verduurzaamd Dankzij een goede voorbereiding is de renovatie per streng snel uitgevoerd. Hasselmann: “We konden de renovatie per woning (buitenschil inclusief binnen en BKT’s) in 13 werkbare dagen uitvoeren dankzij leanplanning. Daarbij hebben we de woningen van buiten en van binnen compleet gerenoveerd. De kozijnen zijn geheel Het appartementencomplex ‘Op den Theulder’ van woningcorporatie Woonpunt in Hoensbroek was na 50 jaar toe aan een grondige opknapbeurt. De renovatie, die gedaan werd in kleine fasen, is in een verticale routing uitgevoerd. Dit omdat ook de badkamers, toiletten en keukens zijn gerenoveerd en de leidingen daarvan in een verticale schacht ook zijn vervangen.
9 nr. 4 Juli 2022 Hierdoor is een woning gecreëerd met voldoende bewegingsruimte voor een rolstoelgebruiker. Janssen de Jong OnderhoudPlus heeft bij de aanbesteding van deze opdracht nauw samengewerkt met Engelman Architecten. “Ons ontwerp was erop gericht om het bestaande aanzicht vooral te verbeteren maar niet helemaal op de kop te gooien”, vertelt architect Piet Laumans van Engelman Architecten. “We hebben vooral het verrommelde aanzicht van de galerijen en balkons aangepakt. Door bijvoorbeeld de betonnen vloeren weer fris wit te laten schilderen, ontstaat een nieuwe, veel strakkere uitstraling. Bovendien hebben we alle balustrades verwijderd en vernieuwd, zowel aan de galerijkant als van de balkons. Daarbij hebben we de bewoners zelfs een ‘kadootje’ gegeven, want we hebben in ons ontwerp die balustrades iets naar buiten laten kantelen. Daardoor krijgen ze meer ruimte op hetzelfde balkon.” Galerijen en balkons aangepakt De vloeren van de galerijen en balkons zijn ook volop aangepakt, want deze verdienden een make-over. Daarnaast waren ze niet gelijkvloers met de woningen. Laumans: “Dat was een van de belangrijkste eisen van Woonpunt om aan te pakken, een integrale transformatie en een gebouw zonder drempels. De oplossing is gevonden in het systeem van Zoontjens. En bovendien sluit dit systeem perfect aan op de maat van de galerijen en balkons, namelijk 1 meter 20. Daardoor kon er heel efficiënt mee gewerkt worden door Zoontjens.” Open en droog systeem De werkzaamheden aan de galerijen en balkons zouden aanvankelijk tegelijkertijd meelopen met die van Janssen de Jong OnderhoudPlus. “Maar dat is door omstandigheden toch later gedaan, nadat wij de werkzaamheden binnen en buiten in een streng hadden afgerond”, vertelt Bram Hasselmanns van Janssen de Jong OnderhoudPlus. Gaston van der Heijden, accountmanager van Zoontjens, voegt toe: “Het was een fijne samenwerking met alle partijen. We werkten echt als een projectteam. Het voordeel van ons systeem is dat het een open en droog systeem is. Daardoor zijn we niet weersafhankelijk, kunnen we in fases werken én is het meteen beloopbaar. We konden zodoende redelijk in het stramien mee.” Projectgegevens Opdrachtgever: Woningcorporatie Woonpunt, Maastricht Ontwerp: Engelman Architecten, Roermond Aannemer: Janssen de Jong OnderhoudPlus, Venlo Uitvoerder ophoogsysteem galerijen/balkons: Zoontjens, Tilburg Bouwtijd: mei 2021 – maart 2022 Snelle renovatie De renovatie is in minder dan een jaar uitgevoerd, van binnen en buiten. “We zijn in mei 2021 gestart met het opleveren van de modelwoning. Eind februari zijn alle woningen gerenoveerd opgeleverd, en eind maart ook de algemene ruimten”, aldus Hasselmann. Het resultaat is een geheel up to date galerijflat, die qua comfort en duurzaamheid de komende jaren weer te gebruiken is. De bewoners hebben minder last van tocht en hebben een nieuwe keuken, toilet en badkamer. Tezamen met gelijkvloerse galerijen en balkons en een strakker, modernere look is de jaren zeventig flat in één keer weer helemaal van deze tijd: duurzaam en veiliger. Het Zoontjens systeem is demontabel. Daardoor zijn de dilataties altijd bereikbaar. Ook de balkons zijn gelijkvloers gemaakt en zien er weer spic en span uit. Goed te zien is dat de balustrades iets naar buiten kantelen. Daardoor krijgen ze meer ruimte op hetzelfde balkon. Dankzij de renovatie is de galerijflat gemoderniseerd, van binnen én van buiten. Dankzij de ophoging kunnen bewoners veilig in en uit hun woning lopen, bijvoorbeeld met een rollator.
10 nr. 4 Juli 2022 Thema Flatrenovatie “Alle hulp bij verduurzaming is welkom, zeker voor een VvE” Als VvE het wiel opnieuw moeten uitvinden. Dat gevoel hebben Ella van der Zon en Caroline Gonesh, respectievelijk penningmeester en voorzitter van de Vereniging van Eigenaren van een appartementencomplex aan de Bonairestraat in Alphen aan den Rijn. Ella van der Zon: “Wij zijn leken op het gebied van bouwen en verduurzamen. Om voor de bewoners van de 9 appartementen in ons blok de juiste beslissingen te kunnen nemen, gaan wij op zoek naar zoveel mogelijk informatie. We willen onze gevels en dak vernieuwen en isoleren, nieuwe kozijnen met HR++ glas en als het kan ook zonnepanelen. Met een eerlijk verhaal naar de bewoners wat nu wel of niet haalbaar en betaalbaar is, voor zover wij dat mede op grond van adviezen van architect, aannemer en deskundigen kunnen bepalen.” Auteur: Paul Engels Caroline Gonesh vult aan: “Er bestaat geen draaiboek voor een kleine VvE als de onze om alle benodigde stappen te doorlopen. We proberen nu zoveel mogelijk zelf te onderzoeken en hulp in te schakelen. Zo hebben wij contact gezocht met een Alphense architect en de aannemer waar zij mee samenwerken, ook met de dakdekker die altijd ons dak jaarlijks controleert en tevens aangeklopt bij de gemeente op het gebied van subsidiemogelijkheden voor verduurzaming. Je haalt ook van alles uit kranten en tv-programma’s. We zitten nu in een tijd dat de bouwkosten omhoog vliegen en elke bouwpartij het razend druk heeft, maar we moeten echt aan de slag, want we kunnen niet wachten. Bij de laatste stormen begin dit jaar hadden vier bewoners last van lekkage. Het houtwerk is op veel plaatsen erg slecht.” Energiekosten omlaag De appartementen zijn in 1983 gebouwd. Een identiek blok aan de Arubastraat werd twee jaar eerder opgeleverd en is een jaar geleden grootschalig opgeknapt. Van der Zon: “Jammer dat we toen geen weet van die plannen hadden, dan hadden we samen kunnen optrekken. We gaan wel in dezelfde stijl werken. De houten rabatdelen van de gevels worden vervangen door een isolatiepakket met Equitone beplating. Dat is zo’n voorbeeld dat je wilt weten wat voor materiaal dat is en of het veel onderhoud nodig heeft, want je moet in je meerjarenonderhoudsplan (MJOP) daarop voorsorteren. We willen voor het complete pakket aan bouwkundige renovaties en verduurzaming gaan. In elk geval zijn dat de gevels en kunststof kozijnen, maar bij voorkeur ook het dak - omdat het warm wordt in de woningen in de zomer - en graag ook de zonnepanelen omdat je zo de energiekosten voor de bewoners kunt verlagen.” Waar Ella van der Zon vanaf de realisatie in het complex woont, daar woont Caroline Gonesh er nu ruim twee jaar. Gonesh: “Wij hebben bij de koop gekeken of een warmtepomp een optie zou zijn in plaats van de cvketel, maar dat was onhaalbaar gelet op de matige isolatie van de woning. Die isolatie gaan we daarom als eerste aanpakken, samen met de kozijnen. We hebben wat geld in kas en de servicekosten gaan omhoog. Via het Nationaal Warmtefonds kunnen wij 30.000 subsidie per appartement lenen als we twee verduurzamingsmaatregelen toepassen. Later kwam daar een stimuleringslening via de gemeente en nog wat subsidies bij. Het is niet alleen het geld dat welkom is, ook de persoonlijke hulp is van groot belang. Dat geldt voor accountmanager Peter van het Nationaal Warmtefonds en Berber en Isabelle van het VvE Duurzaamheidsloket. Zulke begeleiders heb je nodig om als kleine VvE je woningen te verduurzamen; ze zorgen voor houvast in je aanpak.” De houten rabatgevel wordt vervangen door nieuwe gevelbeplating.
11 nr. 4 Juli 2022 VvE Duurzaamheidsloket De eerste stap in de aanpak was het laten uitvoeren van een energiescan door het VvE Duurzaamheidsloket. Hierbij bracht de energieadviseur de benodigde maatregelen voor het onderhoud en de mogelijkheden voor energiebesparing in kaart. Door de isolatie en nieuwe kozijnen wordt bespaard op de energiekosten. Ook het wooncomfort gaat omhoog. Isabelle Sternheim van het VvE Duurzaamheidsloket: “Wij helpen via gemeentes veel VvE’s met verduurzaming in de vorm van kosteloze intakegesprekken, energiescans en besluitvormingsbegeleiding. Denk aan informatie over subsidies en andere financiële regelingen voor VvE’s, de combinatie van periodiek onderhoud met energiebesparende maatregelen, het voorkomen van grote uitgaven voor reparaties en het verlagen van energielasten. We kijken vrijwel altijd naar maatregelen om de gebouwschil te isoleren. Isolatie is voor de wat oudere VvE’s de beste energiebesparing. Uiteraard kijken wij ook naar energieopwekking via zonnepanelen en naar geavanceerde (gasloze) installatietechniek. Maar de woningen moeten zich daar wel voor lenen. Woningen van voor 1998 hebben vaak nog wel het een en ander te verbeteren aan de schil voordat ze helemaal van het gas af kunnen. En de toekomstige ontwikkelingen binnen de gemeente spelen daar ook een rol bij. Belangrijk is dat VvE’s de maatregelen in de juiste volgorde toepassen en geen spijt krijgen van genomen maatregelen. Wij adviseren hen daarbij.” Inzicht in kosten De VvE Bonairestraat krijgt de komende tijd meer inzicht in alle kosten. Van der Zon besluit: “We willen begin 2023 starten met renoveren. Want verder wachten is geen optie. De bewoners worden goed geïnformeerd en staan achter de renovatie en verduurzaming. We hebben er met z’n tweeën veel tijd in gestoken, maar als de appartementen straks energiezuiniger en comfortabeler zijn en de gevels zien er weer netjes uit, dan is het de moeite waard geweest. Hopelijk ook nog met de zonnepanelen.” De negen appartementen in Alphen aan den Rijn waarvoor de VvE plannen voor verduurzaming heeft gemaakt. Het houtwerk is sommige plekken zeer slecht, renovatie en verduurzaming is noodzakelijk.
Emissieloos Geluidsarm Lichtgewicht T: +31 (0)174513094 E: info@tcvddool.nl I: www.tcvddool.nl WIJ STAAN AL BIJNA 85 JAAR VOOR: Een kostenefficiënt alternatief voor nieuwbouw Verhogen van uw bedrijfsruimte betrouwbaar flexibel snelheid innovatief Koele zomers en warme winters met Fujitsu AircoHeaters we know how / verkoop.nl@groupe-atlantic.com / +31 (0)318 54 47 00 fujitsuclimate.nl ALTljD UIT VOORRAAD LEVERBAAR 50 JAAR BEWEZEN JAPANSE A-KWALITEIT GASLOOS KOELEN & VERWARMEN Scan de QR-code voor onze zomeractieprijzen
13 nr. 4 Juli 2022 Thema Flatrenovatie: De Stelling Stelling: Jaren 50 en 60 portiekflats en galerijflats: slopen of renoveren? De komende jaren zullen nog steeds veel woningcorporaties en VvE’s eraan moeten geloven: hun (portiek)flats moeten verduurzaamd worden. Niettemin waart in sommige steden het ‘sloop-spook’ nog wel rond, zeker daar waar de wijk een opknapbeurt kan gebruiken. Wat is dan logischer: slopen of renoveren? Welke voor- en nadelen kleven er aan slopen en welke aan renoveren? In deze nieuwe rubriekspagina van RenovatieTotaal leggen we de bovenstaande stelling dan ook voor aan enkele experts. “Niet slopen is de duurzaamste oplossing, maar een integrale afweging op duurzaam wonen gaat breder. Daarmee is de vraag wat is logischer ‘slopen of renoveren’ niet zo eenvoudig te beantwoorden. Het zijn allebei technieken die inzetbaar zijn om een bepaalde woonkwaliteit te realiseren. Bij verduurzamen stel je eigenlijk de vraag welke kwaliteiten een woning moet (gaan) beschikken, zodat deze blijvend in bepaalde woonbehoeften kan voorzien. Waarbij zeker in de sociale huursector passend wonen het uitgangspunt moet zijn. Dat betekent een comfortabele, maar bovenal betaalbare woning. Portiek- en galerijwoningen kunnen juist hierin een rol spelen, omdat ze bepaalde doelgroepen kunnen bedienen. De portiekwoning kent haar beperkingen: de plattegrond is hokkerig en het is gehorig, maar het biedt ook de nodige toekomstpotentie. Zeker voor de kleinste huishoudens die betaalbaar willen wonen, één van de voornaamste doelgroepen voor woningcorporaties. Dit betekent wel dat er geïnvesteerd moet worden om ze aantrekkelijk én betaalbaar te houden voor deze doelgroep. Zowel in wooncomfort als duurzaamheid. Een portiekwoning technisch naar nieuwbouwniveau brengen of ze beter seniorengeschikt maken; vanwege de enorme investeringen zal dit niet snel voor de hand liggen. De uitdaging zal daarom meer liggen op het bereikbaar willen houden voor de doelgroep met de kleinste portemonnee, zonder daarbij de gewenste woonkwaliteit uit het oog te verliezen. De uitdagingen van galerijflats liggen niet zo zeer op het gebied van energiebesparing. De grote mate van uniformiteit en schaal bieden juist kansen om hier een industriële, herhaalbare en daarmee betaalbare aanpak voor te ontwikkelen. Om werkelijk een duurzame toekomst te kunnen bieden zou juist de uitstraling (massaliteit), de grote mate van gemeenschappelijkheid en de beheerbaarheid van de woonomgeving onderdeel moeten zijn van de aanpak. Want dat de galerijflat toekomstwaarde heeft, staat wat mij betreft niet ter discussie. De woningen beschikken over ruimtelijke plattegronden, waardoor ze altijd interessant zullen blijven voor de sociale doelgroep. Tot slot; het alternatief, sloop-nieuwbouw, is niet overal realiseerbaar. Vanuit kosten, circulariteit, (bouw)capaciteit, en beschikbaarheid kunnen we het ons niet veroorloven om dit op grote schaal toe te passen. En moeten we dit middel enkel inzetten als andere oplossingen niet haalbaar zijn.” Laurens Talsma, adviseur van BouwhulpGroep. Reimar von Meding, architect en eigenaar van KAW Architechten. Foto: Pim Geerts. Reimar von Meding, KAW Architechten: “Stedenbouwkundige chirurgie is nodig” “De meest duurzame manier van bouwen is niet bouwen. Wat je ook doet, alles kost ergens wel energie, materiaal en veroorzaakt uitstoot van CO2. Daarom moeten we in de eerste plaats beter leren gebruiken wat we al hebben. De meeste woningen in Nederland zijn goede woningen. Maar vaak mankeert er technisch iets: isolatie, schimmel, ventilatie, gehorigheid etc. Met de structuur is echter niet veel mis, ook als je kijkt naar de demografische ontwikkelingen op de lange termijn. Ter illustratie: er is sprake van structurele huishoudensverkleining en relatief grote woningen. Slechts 25% van alle woningen is kleiner dan 75 m², terwijl driekwart van alle huishoudens bestaat uit één- of tweepersoonshuishoudens. Iedere renovatie-ingreep biedt dus de kans om van bijvoorbeeld 3 woningen van 80 m² 4 van 60 m² te maken en zo nog steeds goede woningen over te houden, alleen dan meer binnen dezelfde volumes. Bij samenvoeging van woningen mis je huurinkomsten in de exploitatie. Bij splitsing ontstaat het tegendeel: meer huishoudens binnen hetzelfde complex en daarmee een groot voordeel aan huurinkomsten die als voedingsbodem voor structurele en vergaande verduurzaming ingezet kan worden. Ook is er in de bestaande bouw vaak sprake van woningen zonder lift. Deze zijn niet geschikt voor wonen met zorg, een groot volkshuisvestelijk onderwerp. Hier moet zeker iets aan gebeuren, maar we moeten ons ook realiseren dat niet iedereen die 75+ is meteen niet meer kan lopen. En er zijn ook hele andere doelgroepen die niet afhankelijk zijn van een lift als ze op de derde verdieping wonen. In plaats van alle bestaande bouw afschrijven omdat niet overal een lift in kan, zou je veel beter naar passende aanpassingen moeten kijken. Op die manier kijk je beter naar de mogelijkheden om bestaande gebouwen voor alle vragen op de woningmarkt aan te passen. Kortom: onze verwachting is dat het behouden van bestaande gebouwen een steeds belangrijker opgave wordt. Wij verwachten echter ook dat de renovatieopgave steeds meer verbonden zal worden met slimme uitbreidingen en stedenbouwkundige chirurgie, waardoor in een combinatie met renovatie en nieuwbouw veel minder hoeft te worden gesloopt en in de bestaande buurten op een veel vanzelfsprekender manier ruimte gevonden wordt voor meer mensen om te wonen. Laurens Talsma, adviseur BouwhulpGroep: “Niet slopen is het meest duurzaam” “Galerijwoningen beschikken over ruimtelijke plattegronden, waardoor ze altijd interessant zullen blijven voor de sociale doelgroep.” Een voorbeeld van een portiekflat in Vlaardingen die naar nul-op-demeter is gerenoveerd. In Nederland zijn duizenden portiekflats gebouwd in de jaren 50, 60 en 70 van de vorige eeuw, die nog dit decennium moeten worden verduurzaamd.
DE AQUA-NOVA PRO LAK OP WATERBASIS VOOR KRASBESTENDIGE OPPERVLAKKEN ADLER BENELUX BV | 5591 RA HEEZE | T. +31 85 064 2020 | INFO@ADLER-BENELUX.COM ADLER-VERVEN.NL Informatie: www.derbigum.nl “Zo zorgt onze Derbigum Aquatop Reflective White voor een Cool Roof-effect, ook wel passieve koeling genoemd”, zegt John Poppelaars, Directeur Derbigum Nederland. “Dankzij die koeling hoeft in de woning of het gebouw de airco of ventilatie minder belast te worden. Daarmee bespaart de eigenaar dus op de kosten voor koeling en dat maakt witte daken niet alleen een comfortabele, maar ook een energie- en kostenefficiënte oplossing.” Reflecterend Naast de Derbigum Aquatop Reflective White biedt Derbigum ook de Derbicolor FR White. “Eveneens een reflecterende bitumendakbaan, die soortgelijke voordelen biedt. Doordat het zonlicht weerkaatst wordt en dankzij de witte kleur, krijgt opwarming in het gebouw minder kans”, licht Poppelaars toe. Een eigenschap die ook grote voordelen biedt voor zonnepanelen. Die renderen beter bij een zo laag mogelijke omgevingstemperatuur. “De witte daken worden veel minder warm dan de grijze of zwarte. Daarmee leveren onze oplossingen voor witte daken dus ook een positieve bijdrage aan het rendement van de aanwezige zonnepanelen.” Duurzaam De oplossingen die Derbigum biedt voor witte daken zijn om verschillende redenen duurzaam. Poppelaars: “Dankzij de hoge kwaliteit van de bitumen en de wapening hebben onze dakbanen een bewezen lange levensduur van meer dan veertig jaar. Daarnaast is de coating die we toepassen op onze Derbigum Aquatop Reflective White pH-neutraal en dat maakt verantwoord hergebruik van regenwater mogelijk. Een studie van het Centre d’Expertise en Gestion et Traitement d’Eau (CEBEDEAU) in Luik bevestigt deze eigenschap.” Andere unieke eigenschappen van de Aquatop Reflective White zijn de hoge emissiviteit van 81% en een hoge initiële reflectie van 81% wat resulteert in een SRI van 100. “Gekoppeld aan het comfort in de gebouwen en de energie- en kostenefficiëntie maakt het witte daken bijzonder aantrekkelijk voor steeds meer gebouweigenaren.” Volledig recyclebaar Net als alle andere dakbedekkingen van Derbigum zijn Derbigum Aquatop Reflective White en Derbicolor FR White aan het einde van de levenscyclus volledig recyclebaar. Poppelaars: “Wij gebruiken de gerecyclede dakbedekking als volwaardige en secundaire grondstof in de productie van nieuwe dakbanen.” Witte daken voor duurzaam en energiebewust comfort Met de steeds warmer wordende zomers in ons land, is de behoefte aan een koel en aangenaam binnenklimaat de afgelopen jaren groter en groter geworden. Voorzieningen als airco’s en ventilatoren helpen daarbij, maar ook het dak van woningen en gebouwen kan een belangrijke bijdrage leveren. De witte daken van Derbigum bieden bescherming tegen de zon en houden de temperatuur in het gebouw lager. (infotorial) (Advertenties)
www.renovatietotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=