30 nr. 3 Mei 2023 Thema Renovatie & Transformatie: Onderhoud en schilderwerk “ Bij restauratiewerk aan monumenten kan het maar één keer fout gaan” In de verbouwing van Nederland worden niet alleen ‘gewone’ woningen en kantoren gerenoveerd en klaargemaakt voor de komende decennia. Ook monumenten worden verduurzaamd en dat vraagt een andere manier van aanpak. Gerard Scholten, expert van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) en Alexa Sies-Wilders, Monumententalent 2022 en werkzaam bij restauratieschilder Wolters vertellen over deze bijzondere tak van sport binnen de schildersbranche. Beiden spreken tijdens de Kennissessies van OnderhoudNL, die op woensdag 24 mei in de Brabanthallen – tijdens vakbeurs Monument – worden gehouden. Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Gerald Scholten/NCE, Wolters Vastgoedonderhoud Om te zorgen dat de monumenten op de juiste manier en met de originele materialen worden onderhouden, gerenoveerd en gerestaureerd hebben in 2008 10 schildersbedrijven, gespecialiseerd in het schilderen van monumentale panden, het initiatief genomen een richtlijn op te stellen. Gerard Scholten: “Dat heeft onder andere geresulteerd in de Uitvoeringsrichtlijn 4009 ‘Historisch schilderwerk’, uitgebracht door Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) Daar hoort ook een audit bij, die ERM/KIWA uitvoert. Hierbij wordt gekeken of het ingeschakelde bedrijf weet wat er mag (wetgeving), welke overwegingen er van belang zijn als je beslissingen neemt over uitvoering, materialen en methoden voor restauratieschilderwerk.” Daarmee wordt ook bedoeld dat hun vakmensen de juiste schilderstechnieken beheersen. Want het onderhoud, renoveren en restaureren van monumenten verschilt nogal met regulier schilderonderhoudswerk. “Historisch schilderwerk wordt aangebracht op monumentale ondergronden, waaraan erfgoedwaarden zijn toegekend. Bescherming van deze ondergrond is essentieel. We willen dat dit zo veel mogelijk aansluit op die historische manier van werken. Dat is zelfs Europees geregeld, in het verdrag van Venetië. Daarin is afgesproken dat we monumenten zoveel mogelijk behouden zoals ze bedoeld zijn, dus zonder dat we ze aantasten door restauraties en bewerkingen. We hanteren dan ook de restauratieladder: eerst conserveren – als het kan -, dan repareren en als laatste helemaal vernieuwen in de categorieën kopiëren, imiteren en verbeteren.” Restauratieladder In deze hiërarchie van restauratiecategorieën (restauratieladder, zie plaatje op pag. 31) gaan conserveren, onderhoud en repareren voor vernieuwen, stelt Scholten. “Het materiaal is immers de fysieke drager van de historische waarde. Als conserveren of onderhouden onvoldoende is, gaat men over tot repareren. Wanneer onderdelen niet meer gerepareerd kunnen worden of andere zwaarwegende argumenten bestaan (zoals veiligheid), gaat men over tot vernieuwen. Daarbij hebben we drie opties: kopiëren, imiteren en verbeteren. Als traditionele technische middelen, dat is kopiëren, niet toereikend blijken om een monument te restaureren, dan is het aanvaardbaar om een beroep te doen op bewezen moderne conserverings- en constructie-methoden. Dat noemen we imiteren. Het verbeteren van monumenten en onderdelen ervan is alleen van toepassing als een gebruikersdoel bijvoorbeeld veilig gebruik van een monument of verduurzaming, hierom vraagt en op voorwaarde dat de waardenstelling hiervoor de ruimte geeft.” De 10 bedrijven die het initiatief namen om de kwaliteit van monumentenonderhoud goed te waarborgen, hebben zich inmiddels verbonden aan branchevereniging OnderhoudNL, met een eigen sector Restauratieschilder. “Dat was in 2010, en inmiddels is dat aantal verdubbeld naar 25 bedrijven. Maar er staan ook zo’n 10 bedrijven op de wachtlijst voor een audit van ERM/KIWA. Dat neemt namelijk nog wel de nodige moeite en tijd. Overigens wordt een schildersbedrijf geaudit op datgene wat ze aan monumentenschilderswerk doen, niet voor hun andere werk. Want een bedrijf kan zich bijvoorbeeld voor 80% bezighouden met regulier werk en voor 20% aan restauratiewerk.” Vakmensen nodig Die waarborging geldt overigens ook voor andere vakdisciplines bij restauratiewerkzaamheden, zoals metselen, dakdekken en timmerwerk. “Ook deze bedrijven moeten bij restauratiewerk volgens de daarvoor geldende richtlijnen werken. Want als iedereen in de keten dat doet, levert dat een garantie voor de opdrachtgever op dat het werk zorgvuldig en volgens de ERM-richtlijnen wordt gewerkt. We willen tevens dat bedrijven hun medewerkers opleiden om te kunnen werken volgens die richtlijnen. En dat willen de bedrijven zelf ook. Die opleidingen vallen onder het Gerard Scholten, expert van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM): Bij historisch onderhoudsschilderwerk zorgt het bedrijf voor het behoud van authentieke kleuren. Bij historisch onderhoudsschilderwerk is de belangrijkste functie het beschermen van historische ondergronden. De ondergrond bepaalt het verftype.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=