RenovatieTotaal 6 - 2020

34 nr. 6 Oktober 2020 Installaties Duurzaamheid en comfort even- wichtig geënt op gebouwconstructie In Rotterdam Pendrecht worden 128 portiekwoningen aan de Wagenbergstraat en Geertruidenbergstraat grootscheeps gerenoveerd en verduurzaamd. In eerste instantie werd gekeken naar sloop en nieuwbouw. Maar onderzoek toonde aan dat de vier karakteristieke flats, die ruim 50 jaar geleden volgens de ‘stempelverkave- ling’ met gespiegelde en ongespiegelde varianten zijn gebouwd, voor een nieuwe levensfase van minimaal 30 jaar kostentechnisch te renoveren waren, inclusief ambitieuze energiebesparing en hoge comfortverbetering. In technische termen een energie-index van circa 2,03-2,22 naar kleiner dan 1,4. Auteur: Paul Engels R eden genoeg voor woningcor- poratie Woonstad Rotterdam om te kiezen voor deze renova- tie-optie, waarbij de energielabels bij oplevering minimaal A blijken te zijn, met enkele uitschieters naar A+. Samen met Vattenfall en gemeente Rotterdam wil Woonstad een kleine 600 woningen in de Tiengemeten- buurt in Pendrecht van het aardgas afhalen en in de toekomst verwarmen met industriële restwarmte. De 128 woningen worden thans aangesloten op stadsverwarming. Na de verduurzaming door Slokker Bouwgroep vestiging Breda zijn de sociale huurwoningen op velerlei fronten up-to-date. ABT heeft name- lijk in ontwerpteamverband integraal advies gegeven met betrekking tot bouwkosten, E- en W-installaties, constructies, brandveiligheid, bouw- fysica en akoestiek. En A3 Architecten heeft in de woningen meer ruimte gecreëerd en deze verbeterd, onder ander door nieuwe balkons toe te voegen en de keuken bij de woonka- mer te voegen. Daarnaast worden de toegangen tot de woningen opnieuw afgewerkt en krijgen de buitenzijdes van de portiekflats een flinke herstel- en opfrisbeurt. Zo worden aan straat- zijde daglichtopeningen vergroot met Frans balkon en de kopwoningen her- enigd met het originele metselwerk. Balans Voor projectleider ir. Wouter Blon- deel van ABT is de rode draad bij dit project het vinden van de juiste balans in de constructieve, bouwkun- dige en installatietechnische ingre- pen. “De architectenwens om de aan- wezige loggia bij de woonoppervlakte te trekken en tegelijkertijd een nieuw balkon toe te voegen, moest construc- tief haalbaar zijn. Je praat hier over een lichte betonconstructie van syste- men uit het verleden. Zo bestaat de begane grond uit kwaaitaalvloeren en de verdiepingen en dakvloeren uit cusveller. Daar hang je niet zomaar balkons aan. Ook anderszins bleken de vloeren lastig voor bouwkundige aanpassingen en akoestische opwaar- dering. Voor de nieuwe balkons is een lichtgewicht staalconstructie ontwor- pen tegen de bestaande achtergevel. De balkons worden met trekstangen opgehangen en verbonden aan een portaalconstructie, die is verankerd aan de inwendige hoofddraagcon- structie. Verder zijn de nieuwe sparin- gen van de omliggende constructie intern en extern getoetst op stabili- teit. Dat geldt ook voor de vergrote raamopeningen aan de voorzijde en de nieuwe doorbraken in stabiliteits- wanden. Door de transformatie in de woningplattegrond worden de bestaande draaglijnen aangetast. Hier is de draagconstructie lokaal versterkt met portaalconstructies. Je moet con- structief het gebouw eerst doorgron- den en weten wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn, wil je der- gelijke grote aanpassingen kunnen voorstellen. Je moet tenslotte dezelf- de ingrepen in alle 128 woningen uit- voeren.” Scenario’s ABT heeft op basis van technisch en archiefonderzoek eerst gekeken of Renovatie portiekwoningen Pendrecht: De portiekflats in Rotterdam Pendrecht worden energiezuinig en comfortabeler. renovatie en de benodigde bouwkun- dige ingrepen überhaupt haalbaar waren. Daarnaast is van te voren de betonschade aan de kwaaitaalvloeren opgenomen en is het casco construc- tief beoordeeld. “We hebben samen met het ontwerpteam een aantal scenario’s geschetst. Neem de dak- constructie. Je wilt daarop pv-panelen leggen, maar je zit al snel met een te hoog gewicht op de dakconstructie. Ga je het dak geheel vernieuwen, moet er een stalen verstevigingscon- structie bij, kun je het isoleren en tegelijkertijd lichter maken, moet al het grind eraf en de dakbedekking vervangen worden door ander mate- riaal, hoe zit het met de afwatering en de ballast van sneeuw? We hebben diverse opties bekeken. Uiteindelijk hebben wij het dak aan de buitenzijde kunnen isoleren, dakopstanden ver- hoogd, nieuwe spuwers toegevoegd en het gewicht van het grind terugge- bracht zodat de pv-panelen op het dak kunnen.” De opwaardering van de gevelschil is relatief eenvoudig: de woningen wor- den aan de binnenzijde van de kop- en langsgevels thermisch geïsoleerd, de onderzijde van de begane-grond- vloer krijgt een isolatielaag. De kozij- nen krijgen energiezuinig triple glas om tevens het geluid van het drukke verkeer te beperken en comfort te verbeteren. Om reden van akoestiek is gekozen voor een vrijdragend tril- lings-geïsoleerd plafond om tevens zo geen extra gewicht aan de cusveller- vloeren te hangen. Puzzelen De woningplattegrond wordt gewij- zigd met een ruimere woonkamer met keuken en een grotere badkamer. De woningen worden van binnen veel lichter door de keuken en woonkamer open te breken. 35 nr. 6 Oktober 2020 Blondeel: “Omdat je met de indeling schuift, moet je ook hier kijken of de cusvellervloeren dat toelaten. In prin- cipe is constructief veel mogelijk, maar het zijn sociale huurwoningen en de ingrepen moeten wel financieel ver- antwoord zijn. We hebben zitten puz- zelen met de grotere badkamers en het leidingverloop. De nieuwe afvoerlei- dingen moeten netjes binnen de hoog- te van de dekvloeren passen en de doorvoeren mogen de brandcomparti- mentering niet aantasten. Dat was passen en meten, maar het is gelukt.” De aanwezige technische installaties waren allemaal aan vervanging toe. “Er komt balansventilatie in de woningen, met natuurlijke aanvoer en mechanische CO2-gestuurde afvoer. Voor de verwarming worden de woningen aangesloten op het stadsverwarmingsnet; de radiatoren worden allemaal vernieuwd. We heb- ben zoveel mogelijk gebruik gemaakt van aanwezige schachten, maar omdat de woningplattegrond veran- dert, hebben wij de nodige aanpas- singen aan de schachtposities moe- ten doen. In de portieken komt over- al energiezuinige ledverlichting. Bijzonder was ook het voldoen aan de eisen van brandpreventie commis- sie. Zo is middels simulaties uiteinde- lijk aangetoond dat er werd voldaan aan de eis voor brandoverslag bij de balkons. Voor de vluchtwegen wer- den daarentegen bovenwettelijke eisen gesteld, echter in goed overleg zijn met minimale ingrepen enkel drangers geplaatst op de toegangen van de portiekwoningen. Zulke slim- me dingetjes maken renovaties als deze gelukkig wel financieel moge- lijk.” Illustratief voorbeeld Blondeel besluit: “Tijdens het gehele ontwerptraject van haalbaarheid tot aanbesteding is financieel getoetst of het bouwkostenbudget in balans was met ambities ten aanzien van archi- tectuur, duurzaamheid en bouwkun- dige en installatietechnische ingre- pen. Het zijn en blijven sociale huurwo- ningen. Maar als je ziet hoe deze wor- den opgewaardeerd, dan is dit project een illustratief voorbeeld dat renova- tie van dit soort oude portiekwonin- gen zeer goed mogelijk is.” De bouw- kosten per m 2 BVO zijn uiteindelijk wat hoger uitgevallen, maar lagen ten tijde van de aanbesteding rond de € 1.000. Ook het exterieur krijgt een moderne uitstraling. Een Frans balkon zorgt voor meer contact met buiten. De buitenbeleving krijgt een boost met de nieuwe balkons. De woningen worden aangeslo- ten op stadsver- warming. Alle installatie- technische voorzieningen worden ver- nieuwd. Het toilet is vernieuwd en de badkamer is verruimd. CO2 gestuurde ventilatie zorgt voor voldoende verse lucht, met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer.