12 nr. 4 Juni 2025 Thema Dak- en gevelrenovatie: Klimaatadaptatie Groen als remedie tegen hittestress in woningen In de zoektocht naar een toekomstbestendige gebouwde omgeving is hittestress een onderwerp dat nog te vaak onderbelicht blijft. Toch laat recent afstudeeronderzoek van Ferne Kikkert bij adviesbureau Merosch overtuigend zien dat vergroening van gebouwen een krachtig middel kan zijn om het binnenklimaat te verbeteren. Hoewel de studie zich richt op nieuwbouw, zijn de conclusies juist bijzonder waardevol voor de bestaande bouw. “Groen op het dak, aan de gevel en direct rondom gebouwen kan tot 60 procent van het aantal uren reduceren dat bewoners last hebben van de hittestress in woningen”, stelt Kikkert. “En die reductie is in bestaande bouw waarschijnlijk nog groter, omdat deze woningen minder geïsoleerd zijn en daardoor warmte van buiten minder makkelijk kan worden tegengehouden.” Auteur: Harmen Weijer. Groene gevels, daktuinen en bomen rondom gebouwen: ze zijn niet alleen esthetisch aantrekkelijk, maar blijken ook functioneel in het verminderen van de warmtebelasting van woningen. In zijn onderzoek vergeleek Ferne Kikkert verschillende vormen van groen – van sedumdaken tot gevelbegroeiing en bomen op vijf tot tien meter afstand – op hun invloed op de zogenoemde GTO, de gewogen temperatuuroverschrijding. “Bij maximale vergroening, dus een combinatie van groene gevels, een daktuin en omringende bomen, daalt die GTO met 50 tot 60 procent”, vertelt Kikkert. “Dat betekent concreet dat je van bijvoorbeeld 250 uur overschrijding per jaar, terug kunt gaan “Juist in die toekomstscenario’s moeten we de koeling op buurtniveau organiseren.” naar 110 uur. Dat is een enorme verbetering. Als je kijkt naar wat dat scheelt qua temperatuur in huis, dan kan het gaan om tussen de 0,5 en 1°C. Dit lijkt misschien insignificant, zeker als het met actieve koeling wordt vergeleken, maar heeft wel een grote impact op de totale overschrijding van een verblijfsruimte.” Kansen voor woningcorporaties Arnold van ’t Veld, senior adviseur klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit bij Merosch, ziet in deze uitkomsten een directe kans voor woningcorporaties. “Uit de Hitte-enquête van 2020 onder woningcorporaties bleek dat 69 procent van de corporaties niet in beeld heeft wat het effect is van renovaties op hittestress”, zegt hij. “Sterker nog: veel maatregelen die bedoeld zijn om de woning in de winter energiezuiniger te maken – zoals extra isolatie – werken juist averechts in de zomer. De zon komt binnen via het glas op het zuiden of westen. Warmte blijft hangen, met een verhoogd risico op oververhitting.” De implicaties voor de bestaande bouw zijn groot, stelt Van ’t Veld. “Juist in oudere, slechter geïsoleerde woningen kan vergroening een nog groter effect hebben dan in nieuwbouw. Daar valt veel winst te behalen.” Wat opvalt is dat de kennis over hitteproblematiek in Nederland nog beperkt is. “We zijn in ons denken over klimaatadaptatie nog erg gericht op wateroverlast en droogte”, zegt Van ’t Veld. “Hitte is een relatief nieuw thema. Ook niet gek, want we zijn nog niet gewend om langdurige hittegolven in onze steden en woningen te ervaren, laat staan er beleid op te maken.” Koppeling tussen buitenruimte en binnenklimaat Maar vast staat dat Nederland steeds warmer wordt. Juist daarom is het onderzoek van Kikkert zo waardevol, stelt Van ‘t Veld. Het legt een directe koppeling tussen buitenruimte en binnenklimaat. En daaruit bleek ook wat vergroening doet in toekomstscenario’s met een warmer klimaat, bijvoorbeeld het KNMI-scenario met hoge CO₂-uitstoot en droogte. Kikkert: “Dan zie je dat het effect van groen afneemt. Bij extreem hoge luchttemperaturen helpt schaduw nauwelijks meer, omdat de warmte gewoon de woning binnendringt.” Dat is volgens Van ’t Veld geen reden om te stoppen met vergroening. Integendeel. “Juist in die toekomstscenario’s moeten we de koeling op buurtniveau organiseren. Denk aan een toename van 10 procent groen in een wijk, wat al 0,5 graden luchttemperatuur kan schelen. Het gaat dus niet alleen om de gevel, maar om de hele stedelijke omgeving.” Drie knoppen om aan te draaien Volgens Van ‘t Veld zijn er grofweg drie ‘knoppen’ waaraan gedraaid kan worden: het gebouw, de directe omgeving en het beleid. “Pas als je op al die niveaus inzet, krijg je effect”, stelt hij. Daarbij is acceptatie van warmere binnentemperaturen, maar ook het eventueel aanpassen van wettelijke normen, mogelijke routes. “We hebben immers de Ladder van koeling”, zegt hij. “Eerst vergroening van de omgeving, dan warmte weren, bijvoorbeeld door zonwering en groene gevels, vervolgens passieve koeling, en pas als laatste actief koelen met installaties. Want actieve koeling met airco’s vraagt om energie, en dat is in tijden van netcongestie niet altijd wenselijk.” Toepassing in bestaande bouw is echter complex. “Je hebt bij renovatieprojecten vaak te maken met particulier eigendom, beperkte ruimte en beheerlasten”, zegt Van ’t Veld. “Wie onderhoudt straks die boom of dat groene dak?” Toch is hij optimistisch. “Als je de winst van groen concreet kunt aantonen – in graden Celsius of GTO-uren, dus minder overschrijding van te warme momenten – dan wordt het gesprek makkelijker. Dan kun je een woningcorporatiebestuurder laten zien: kijk, met deze maatregel verminder je de koellast met de helft.” De onderzoekers van Merosch willen de inzichten uit het nieuwbouwonderzoek nu vertalen naar bestaande bouw. “Een logisch vervolg zou zijn om ditzelfde type onderzoek te doen bij portiekflats uit de jaren 60 of eengezinswoningen uit de jaren 30”, zegt Van ’t Veld. “Daar kunnen we echt nog grotere stappen zetten.” Bij maximale vergroening, dus een combinatie van groene gevels, een daktuin en omringende bomen, daalt de temperatuuroverschrijdiging in woningen met 50 tot 60 procent. Foto: Sempergreen.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=