Hét platform voor de renovatiesector ACTUEEL Versneld renoveren van 4.000 woningen krijgt € 22 miljoen subsidie 6 OUDNIEUW Ziekenhuis van Velp getransformeerd 17 INSTALLATIENIEUWS Innovatieprogramma Circulaire Installaties van start 19 NUMMER 2 | JAARGANG 15 | APRIL 2025 Biobased begane grondvloer in corporatiewoningen in Kaatsheuvel Pag. 9 Thema: Onderhoud & Schilderwerk
SIDING.X EN PREFABOND COMPOSIET EEN PERFECTE COMBINATIE WWW.PREFA.NL TECHNISCHE SPECIFICATIES SIDING X ¬ COATING: hoogwaardige coilcoating ¬ AFMETINGEN: 1,0 × 138 mm 1,0 × 200 mm 1,0 × 300 mm – (montage met stormbeveiligingsclip) 1,0 × 400 mm (materiaaldikte/-breedte) (montage met stormbeveiligingsclip) Speciale breedtes (van 138 tot 400 mm) op aanvraag ver krijgbaar ¬ GEWICHT: ca. 3,30 – 4,30 kg/m² TECHNISCHE SPECIFICATIES PREFABOND ¬ MATERIAAL: gebandlakt aluminium (voorzijde), FR-kern*, aluminium met beschermlak (achter zijde) ¬ COATING: hoogwaardige coilcoating voorzijde: Duragloss® 5000 of P.10; achterzijde: beschermlak ¬ AFMETINGEN: 4.010×1.535×4,0 mm bruikbaar formaat: 4.000×1.525×4,0 mm andere formaten en bewerkingen (snijden, fre zen, boren) op aanvraag mogelijk ¬ GEWICHT: 7,6 kg/m² * A2-kern op aanvraag
3 nr. 2 April 2025 Redactioneel In dit nummer COLOFON RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, transformatie, onderhoud, op- en aanbouwen, installaties in de bestaande bouw. Jaargang 15, nummer 2, april 2025 Uitgever Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Hoofdredactie Harmen Weijer redactie@renovatietotaal.nl Redactie Shendell Benilia Frank de Groot Joop van Vlerken Medewerkers Haico van Nunen Willard van Reenen Marketing & Communicatie Maxime Wendt (0570) 768642 E-mail: maxime@handelsuitgaven.nl Advertenties Tom Sotthewes (0570) 654660 E-mal: tom@handelsuitgaven.nl Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Ontwerp en Opmaak Bureau OMA, Doetinchem www.bureauoma.nl Cover Biobased begane grondvloer Kaatsheuvel (foto: Hazenberg) (pag. 9) Druk Rodi Rotatiedruk RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Keulenstraat 8J 7418 ET Deventer Tel. 0570 – 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd. Thema Onderhoud & Schilderwerk: Wat is de juiste keuze van arbeidsmiddelen bij werken op hoogte? 11 Bouwhistorie: Het belang van materiaalkennis in de zorg om onze monumenten, deel 1 15 Installaties: Monumentaal kantoor dsm-firmenich Maastricht gerenoveerd naar Paris Proof 20 5 Actueel 7 Column 9 T hema Onderhoud & Schilderwerk: Biobased begane grondvloer in Kaatsheuvel 13 T hema Onderhoud & Schilderwerk: Juiste profiel voorkomt scheurvorming 17 OudNieuw: Transformatie ziekenhuis Velp 22 Installaties: Cursussen & Opleidingen i.s.m. TVVL 23 Productoverzicht Vertrouwen Vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard. Wie kent dat spreekwoord niet? En zoals het een spreekwoord betaamt, het is heel vaak ook heel erg waar. Bovendien is het ook nog eens voor heel veel zaken te interpreteren. Waar ik nu op wil focussen is de energietransitie, en in het bijzonder over zonnepanelen op woningen. Jarenlang is er op gehamerd door overheden, woningcorporaties, energiecorporaties, en ja, ook je buren op BBQ’s: neem ze nu, want ze leveren je geld op, of in ieder geval geef je minder uit aan ingekochte stroom. En ja, het is ook nog eens goed voor het klimaat. Daarop zijn de daken van in ieder geval honderdduizenden, waarschijnlijk zelfs miljoenen woningen en andere gebouwen, vol gelegd met zonnepanelen. Goed bezig, zou je zeggen. Iets te goed bezig, zeggen vooral netbeheerders, die overigens al vroeg aangaven dat dit op termijn (lees: nu en in de komende paar jaar) tot problemen op het stroomnet zou leiden. Waarom we dan toch met z’n allen in die netcongestie-fuik zijn gelopen, is oprecht een raadsel. Vermoedelijk is het combinatie van: we lossen het nog wel technisch op; we breiden het net echt wel uit; we gaan kosten dan wel boetes in rekening brengen, tot aan: gewoonweg op afstand de omvormer afknijpen en afsluiten. De nieuwste loot aan de stam kwam onlangs in de media, maar moet de afgelopen maanden een soort sluimerend Zwaard van Damocles zijn geweest bij woningcorporaties. Huurders met zonnepanelen op de daken van hun huurwoningen kunnen vanaf 2027 zo weinig terugkrijgen voor hun zonnestroom, terwijl ze wel de servicekosten moeten betalen, dat ze hogere maandlasten zullen hebben dan voordat ze zonnepanelen op hun dak hadden. En dat valt verkeerd, want het past niet in het verhaal waarom zonnepanelen in de eerste plaats op het dak zouden komen: ‘de woonlasten per maand gaan omlaag, want je energierekening vliegt omlaag. Maar als dat niet meer geval is omdat netbeheerders en daarmee energieleveranciers kosten in rekening brengen voor te veel terug geleverde zonnestroom, wie springt de huurder nu dan bij? Het kabinet moet zonnestroom aantrekkelijk houden, zeggen SP en GroenLinks-PvdA in een motie in de Tweede Kamer. Zelf meer zonnestroom gebruiken, antwoordde minister Hermans. De huurder zegt: woningcorporatie, regel dat, en anders sluit ik de zonnepanelen gewoon zelf af. Niet alleen de energietransitie en het klimaat is hier niet bij gebaat; het vertrouwen bij consumenten is tot het nulpunt gedaald. En dat terwijl ze zo hard nodig zijn om juist die zonnestroom slim te gebruiken, want natuurlijk heeft Hermans daarin wel gelijk. Maar daarvoor zijn tools nodig om apparaten slim te bedienen: heel snel en heel veel! En of dat vertrouwen weer snel terugkomt, is niet alleen spreekwoordelijk maar vermoedelijk helaas ook in praktijk een stuk lastiger. Harmen Weijer Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl
VAN AFVAL NAAR BOUWPLAAT 100% GERECYCLED. 100% DUURZAAM. POWERED BY RET Bouwproducten is importeur van Recoma en uw vertrouwde adres voor al uw plaatmateriaal. Heeft u vragen over Recoma? Neem dan gerust contact met ons op via www.retbouwproducten.nl of bel ons op 030-2455555. VOOR WIE ÉCHT EEN UNIEKE, DUURZAME PLAAT ZOEKT: MAAK KENNIS MET RECOMA. HÉT GROENE ALTERNATIEF VOOR OSB, SPAANPLAAT EN GIPSVEZELPLATEN. BOUW SLIM. GA VOOR DUURZAAM. KIES RECOMA. Gemaakt van 100% gerecycled materiaal. Dagelijks verpakkingsafval, zoals melk- en sappakken, krijgt een tweede leven. Geen lijm, geen chemicaliën – voor een gezonder binnenklimaat. Tot 83% minder CO2-uitstoot tijdens de productie dan traditionele plaatmaterialen* Europees geproduceerd in Zweden. Recoma Basic rechte kant afm. 250/280 x 120 cm dikte 12,5 mm Recoma Basic Surface afgeschuinde kant afm. 250/280 x 120 cm dikte 12,5 mm Recoma Design rechte kant, design 1-zijdig afm. 250/280 x 120 cm dikte 12,5 mm * Gebaseerd op een vergelijking van CO2-uitstoot tijdens de productiefase (A1-A3) met OSB, spaanplaat en gipsvezelplaten. Fins multiplex OSB Gipsplaat 3 2 1 0 kg CO2 eq/m2 GWP Fossil A1-A3 / cradle to gate (productiefase) Project Brede School te Beesd Jaleco totaal projectafbouw
5 nr. 2 April 2025 Milieuvriendelijke houtbescherming voor binnen en buiten Duurzaamheid kan zo eenvoudig zijn – als je maar de juiste partner aan je zijde hebt. ADLER geldt sinds jaar en dag als hét adres voor milieuvriendelijke coatings voor kozijnen, gevels, binnenmuren en meubels. De Oostenrijkse verf- en lakproducent is met zijn hoogwaardige green-assortiment zelfs een stap verder gegaan en heeft hiermee een nieuwe standaard voor duurzame coatings voor het hele huis gezet. Onderdeel van dit assortiment is de ecologische houtolie Lignovit Terra. Het green-assortiment bevat uitsluitend bijzonder duurzame coatings. “Alle producten hebben een uitstekende ecobalans”, aldus Leon Cremers, directeur van ADLER Benelux in Heeze. “Ze bevatten bovendien veel natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen en hebben een laag VOS-gehalte.” Ook bevatten ze geen zware metalen, aromaten, weekmakers en andere stoffen die schadelijk zijn voor het milieu en de gezondheid. De hoge duurzaamheidsstandaard wordt gegarandeerd door een objectief certificeringsproces waaraan alle green-producten in het laboratorium van ADLER worden onderworpen. Alleen de producten die hoog scoren op het gebied van milieu, gezondheid, veiligheid en levensduur worden opgenomen in het green-assortiment. Cradle-to-cradle Ook Lignovit Terra wordt gemaakt van natuurlijke grondstoffen en bevat geen chemische houtbeschermingsmiddelen, oplosmiddelen en weekmakers. “De houtolie is daarom ook cradle-to-cradle gecertificeerd”, aldus Cremers. “Door Lignovit Terra te gebruiken, worden er dus geen waardevolle grondstoffen verspild.” De ademende olie is watergedragen, kan zowel binnen als buiten worden gebruikt en is verkrijgbaar in alle kleuren van de regenboog. Het resultaat? Een mooi zachtmat oppervlak met een hoge transpiratie- en speekselbestendigheid dat ook nog eens prettig aanvoelt. De olie beschermt het oppervlak bovendien langdurig tegen waterschade. Lignovit Terra is dan ook in trek voor wand- en plafondelementen binnen en buiten, houten lambriseringen en houten bekistingen. Een van de eersten die Lignovit Terra gebruikte was architect Niklaus Bucher. “Daar waar mensen leven, zouden geen stoffen moeten worden gebruikt die schadelijk zijn voor de gezondheid”, vindt hij. Dat was een paar jaar geleden ook al zijn uitgangspunt, toen hij voor het Kirchenzentrum in het Zwitserse Wittenbach Lignovit Terra gebruikte. Vandaag de dag zien de vrolijke, pastelkleurige oppervlakken binnen en buiten er nog steeds uit als nieuw. Geen wonder dat Bucher Lignovit Terra ook bij andere projecten graag gebruikt. Foto’s: Bucher Architekt BSA ADLER BENELUX WWW.ADLER-VERVEN.NL Producten In de spotlight Product uitgelicht Gooise corporaties verlagen CO2-uitstoot met circulaire badkamer in de Grasmeent Bij een innovatief renovatieproject in Grasmeent 55 in Hilversum worden in 150 woningen circulaire badkamers geïnstalleerd. Het project wordt uitgevoerd in opdracht van de woningcorporaties de Alliantie en G&O, met Intersell als partner. Dit initiatief, ondersteund door de Europese subsidie Kansen voor West, moet laten zien dat circulaire renovatie niet alleen een duurzame keuze is, maar ook een slimme, kostenefficiënte oplossing voor traditionele badkamerrenovaties. De ‘Circulaire Badkamers’ van Intersell bestaan grotendeels uit gerecyclede of biobased materialen. Hierbij worden wastafels en kranen hergebruikt, ook de wanden zijn van herbruikbaar materiaal. Bij alle onderdelen wordt zorgvuldig rekening gehouden met circulariteit en CO₂- uitstoot. Deze impact wordt gemeten aan de hand van de Building Circularity Index (BCI). De efficiënte plaatsing en het beperkte sloopwerk zorgt voor minder overlast voor bewoners. Wouter Reimerink (directeur Vastgoedonderhoud, de Alliantie): “Met het plaatsen van deze 150 circulaire badkamers willen we samen met onze partners de toekomst duurzamer en slimmer maken. Hiermee zetten we duurzame innovaties letterlijk in huis.” Milieu-impact verminderd Met deze samenwerking zetten de Alliantie, G&O en Intersell een belangrijke stap naar een circulaire toekomst in de woningbouw. Door hergebruik van materialen en een efficiënte installatie wordt niet alleen de milieu-impact verminderd, maar ook de woningvoorraad verduurzaamd. Het opschalingsproject heeft een aanzienlijke milieuwinst: 450 kg minder afval per badkamer door hergebruik; 400 kg minder nieuw materiaal nodig; 200 kg CO₂-reductie door duurzamere productie en minder gewicht; en 4000 kg CO₂-besparing bij toepassing van een warmteterugwinsysteem (130 kg CO₂ per jaar). Na succesvolle plaatsingen in woningen van verschillende corporaties, gaan de corporaties de badkamers nu toepassen in 150 woningen. In totaal worden 75 badkamers geplaatst bij woningcorporatie de Alliantie en 75 bij G&O. Deze opschaling maakt het mogelijk badkamers efficiënter te installeren en onderdelen gunstiger in te kopen, zodat de kostprijs van de badkamer daalt. Het uiteindelijk doel is dat de circulaire badkamer, tegen dezelfde of lagere kosten, opgenomen wordt in toekomstige renovatieplannen van woningcorporaties. Bron: De Alliantie Versterking, verduurzaming en renovatie Hunsingoheerd in Uithuizen officieel van start Het wooncomplex Hunsingoheerd in het Groningse Uithuizen wordt versterkt, omdat het vanwege mogelijke aardbevingen niet voldoet aan de landelijke veiligheidsnorm. Eigenaar Woonzorg Nederland combineert de versterkingswerkzaamheden met verduurzamings- en renovatiewerkzaamheden, omdat het pand ook verouderd is. Door alle werkzaamheden – uitgevoerd door Nijhuis Bouw - is het complex straks weer toekomstbestendig en een prettige woonplek voor senioren. Ook hebben de bewoners zo maar één keer overlast van de werkzaamheden. Het nieuwe complex bestaat na de grootschalige renovatie uit 119 seniorenwoningen. De entree wordt vernieuwd en het pand krijgt extra voorzieningen, zoals zitruimtes, een bibliotheek, een winkel, een kapper, een ruimte voor dagbesteding en een recreatieruimte. Vanwege de grootschalige werkzaamheden moeten de bewoners van Hunsingoheerd allemaal verhuizen naar de tijdelijke huisvesting in de buurt. De tijdelijke huisvesting is gerealiseerd door Nationaal Coördinator Groningen (NCG) die ook de versterkingswerkzaamheden coördineert. Bron: Woonzorg Nederland
6 nr. 2 April 2025 Actueel Versneld renoveren en verduurzamen van 4.000 woningen krijgt € 22 miljoen subsidie Minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) kent € 22 miljoen subsidie toe voor het renoveren van ruim 4.000 woningen in de regio’s Haaglanden en Groningen. Het geld komt uit de tweede aanvraagronde van de MEERsubsidie (Meerjarige Experimenten Effectieve Renovatiestromen) en gaat naar twee samenwerkingsverbanden: Bouwstroom renovatie & verduurzaming in de regio Haaglanden en GeWOON Groen in de regio Groningen. Deze twee samenwerkingsverbanden gaan met een gestandaardiseerde, industriële en opschaalbare aanpak versneld woningen renoveren en verduurzamen tegen lagere kosten. Bewoners krijgen zo sneller een duurzame woning met meer wooncomfort en een lagere energierekening. Ook draagt de aanpak bij aan het versnellen en vereenvoudigen van processen en procedures in de bouw. De MEER-subsidie is bedoeld voor grootschalige en langjarige renovatieprogramma’s die woningen verduurzamen. Woningeigenaren, zoals woningcorporaties, en aanbieders zetten deze programma’s samen op en voeren ze uit. Met een gestandaardiseerde en industriële aanpak kunnen deze samenwerkingsverbanden meer woningen in hoger tempo verduurzamen tegen lagere kosten. Met de toekenning van de MEER-subsidie aan de twee samenwerkingsverbanden is het totale beschikbare budget in deze ronde besteed. In totaal kwamen er vier aanvragen voor opgeteld € 36 miljoen binnen. Haaglanden Het samenwerkingsverband Bouwstroom renovatie & verduurzaming bestaat uit de woningcorporaties Vidomes, Rijkswijk Wonen, De Goede Woning, Rondom Wonen en Stedelink en de bouwpartners BAM Wonen, Buurtbouwers (combinatie Smits Vastgoedzorg & VORM), Renovatiekracht (combinatie Dura Vermeer & ERA Contour), Van Wijnen en Willems Vastgoedonderhoud. Zij ontvangen € 11 miljoen voor het renoveren en verduurzamen van 2.292 sociale huurwoningen (portiek, galerij- en eengezinswoningen), die voornamelijk slecht geïsoleerd zijn, in de regio Haaglanden. De bouwbedrijven verbeteren de thermische schil van de woningen, mogelijk inclusief ventilatie. Ook sluiten ze de woningen waar mogelijk aan op een warmtenet of installeren ze een warmtepomp. Groningen Het samenwerkingsverband ‘GeWOON Groen’ bestaat uit de woningcorporaties Wold & Waard, Acantus, Groninger Huis, Lefier en Wierden en Borgen, en de bouwbedrijven Dijkstra Draisma, Dura Vermeer, Plegt-Vos, Van Wijnen Gorredijk, Jorritsma Bouw, Wits Noord, Paars en Buursema Bouw. Zij ontvangen ook € 11 miljoen voor het renoveren van 2.097 grondgebonden rij- en hoekwoningen in de regio Groningen. De bouwbedrijven renoveren de woningen met varianten binnen een standaardpakket: isoleren naar de standaard, met biobased materialen in combinatie met prefab-componenten (dak), en de toepassing van all-electric of hybride warmtepompen in combinatie met zonnepanelen. Verbouwstromen Het programma Verbouwstromen ondersteunt samenwerkingsverbanden in het verbeteren van de processen en het realiseren van werken in stromen. Binnen het ondersteuningsprogramma wordt collectief geleerd en kennis gedeeld om andere partijen te inspireren. Dit gebeurt onder andere in een leerprogramma met meerdere consortia, waaronder Bouwstroom renovatie & verduurzaming en GeWOON Groen. Drie flats in Harderwijk én omgeving aangepakt Bewoners, Uwoon, bouwbedrijf Trebbe, de gemeente Harderwijk en welzijnsorganisatie Zorgdat slaan de handen ineen. Samen gaan ze de 3 zogeheten Goeman-flats en de directe omgeving verbeteren. De flats krijgen groot onderhoud en worden veel comfortabeler en energiezuiniger. Verder is er aandacht voor een schone en veilige omgeving en voor prettig samenleven. Eind januari ging de aanpak officieel van start. De entrees van de flats worden gemoderniseerd, de ‘achterkant’ van de flat krijgt ook een ingang. De buitenmuren en daken worden geïsoleerd en waar nodig vernieuwd. De bergingsgangen worden opnieuw ingericht. De galerijen en balkons krijgen nieuwe hekwerken. Woningen Ook in de woningen gaat Trebbe flink aan de slag. De bewoners krijgen onder meer: een nieuw systeem voor verwarming en warm water, een nieuw ventilatiesysteem, compleet nieuwe aan- en afvoerleidingen, een nieuwe, geluidsdempende pvc-vloer in de hele woning, een nieuwe toiletvloer en toiletpot, een nieuwe voordeur en een nieuwe badkamer. Trebbe is nu gestart met de eerste en grootste flat. Die is naar verwachting voor de zomervakantie klaar. Flat 2 staat voor september tot en met december 2025 op de planning. De derde flats wordt tussen januari en juli 2026 onder handen genomen. Leefomgeving Wethouder Edwin Enklaar van de gemeente Harderwijk: “We zijn blij dat de flats aan de Goeman Borgesiuslaan worden opgeknapt tot frisse, nieuwe en duurzame appartementen. Dat is heel fijn voor de bewoners. Als gemeente willen we ons steentje bijdragen door ook de leefomgeving op te knappen. Want een fijne woonplek begint met een goede woning, maar eindigt daar niet. Woongeluk wordt ook bepaald door de omgeving waar je woont. Door de openbare ruimte opnieuw in te richten, hopen we van deze plek een prettige, veilige buurt te maken.” Marinus den Harder, directeur bij Trebbe, is blij met de start bouw. “Na de generale repetitie eind vorig jaar, waarbij we nog 1 keer de proef op de som hebben genomen, zijn we er helemaal klaar voor.” Bron: Uwoon/Trebbe Huurwoningen in Bergen op Zoom verduurzaamd Bouwbedrijf Constructif gaat 70 sociale huurwoningen van woningcorporatie Stadlander in de wijk GageldonkOost in Bergen op Zoom verduurzamen. De woningen krijgen betere isolatie en ventilatie. Daarvoor worden het dak, de gevels en de vloeren geïsoleerd. Bijzonder aan het project is dat de isolatie zoveel mogelijk gebeurt met natuurlijke materialen, zoals houtvezels. Ook wordt bewust gekozen voor houten kozijnen, in plaats van kunststof. “Hout zorgt voor extra CO2-opslag, terwijl bij de productie van kunststof juist CO2 vrijkomt”, aldus de woningcorporatie. De verduurzaming vindt plaats in een wijk waar de huurwoningen en woningen van particuliere eigenaren naast elkaar staan. Vanwege dit versnipperde eigendom worden de werkzaamheden zoveel mogelijk van binnenuit gedaan. De eengezinswoningen in de wijk zijn aangesloten op het warmtenet. Voor de sociale huurwoningen wordt deze aansluiting vernieuwd. Daarnaast wordt ook mechanische ventilatie aangebracht. De woningen krijgen tot slot een betere uitstraling, dankzij nieuwe kozijnen en kleuren die passen bij de wijk. De renovatiewerkzaamheden starten in mei 2025 en duren tot eind dit jaar. Bron: Stadlander
7 nr. 2 April 2025 Column In elk nummer van RenovatieTotaal geeft dr.ir. Haico van Nunen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. Haico van Nunen is adviseur bij BouwhulpGroep en lector Duurzame Renovatie bij het kenniscentrum Duurzame HavenStad van Hogeschool Rotterdam. Behaalde resultaten uit het verleden vormen de basis voor de toekomst Binnen mijn projecten en onderzoeken kijk ik altijd zo breed mogelijk, op zoek naar de volledige samenhang. Wanneer ik uitleg wat renoveren echt inhoudt, zeg ik vaak tegen mensen: technisch is vrijwel alles mogelijk, maar de context bepaalt wat er daadwerkelijk kan. De oorspronkelijke bouwperiode en eerdere aanpassingen beïnvloeden de ruimte aan mogelijkheden. Maar net zo goed bepaalt de geschiedenis van (en met) de bewoner hoe een renovatie wordt ervaren en daarmee tot hoever ze willen (mee) gaan. Behaalde resultaten uit het verleden vormen de basis voor de toekomst zullen we maar zeggen. Tegelijkertijd is er nog een hele andere wereld, eentje die we als renovatie-experts niet dagelijks oog voor hebben. Maar waarmee we als gebruikers en professionals wel steeds vaker te maken krijgen: de beschikbare infrastructuur. Vanuit de energietransitie vertalen we de vastgoedpraktijk vaak naar vraagreductie (isoleren) en nieuwe installaties, waarbij vooral die laatste stap consequenties heeft voor ingrepen die onder de grond worden uitgevoerd. Wanneer in het WijkUitvoeringsPlan (WUP) een warmtenet als dé oplossing gekozen is, moeten er leidingen worden aangelegd die van en naar een geschikte warmtebron loopt. Zelfs als all-electric de voorkeur heeft, vereist dat op veel plekken graafwerkzaamheden voor extra kabels en transformatorhuisjes. Ook die transitie vraagt om versnelling. Onlangs werkte ik aan een project precies op het snijvlak van deze uitdaging. Kun je een installatie plaatsen waarmee woningen nu al van het gas af kunnen, terwijl de ondergrondse aanpassingen nog niet zijn gerealiseerd? De timing van beide werelden loopt immers nooit gelijk. Tijdens gesprekken met projectpartners werd duidelijk welke afwegingen hierbij een rol spelen. Vanuit de bovengrondse opgave gaan we er vaak automatisch van uit dat warmte- en elektriciteitsvoorzieningen altijd en op maat beschikbaar zijn maar dat is niet meer vanzelfsprekend. Netcongestie en wachtlijsten zijn aan de orde van de dag en zijn steeds meer bepalend voor de bovengrondse planning. Daarentegen is de schaal van de benodigde ondergrondse aanpassingen vaak vele malen groter dan die van een complex of een buurt en vraagt om andere beslissingen en betrokken partijen waardoor de opgave een eigen planning heeft. Toch hebben beide werelden elkaar hard nodig. Bouwkundigen benaderen de energietransitie vooral vanuit de stenen, terwijl de infrastructuursector kijkt naar afname en capaciteit. Maar zonder elkaar komen we er niet. Zeker omdat we vaart moeten maken om het beoogde doel richting 2050 te behalen. Wijkontwikkelingen en grootschalige renovaties kunnen alleen plaatsvinden als infrastructuur mee ontwikkelt. Maar het aanleggen van infrastructuur is alleen haalbaar als voldoende mensen deelnemen. Dat betekent al vroegtijdig de beide werelden in contact brengen met elkaar, zodat bewoners weten waar ze aan toe zijn en dat vanuit de infrastructuur de voorbereidingen op het juiste moment hebben plaatsgevonden. Daarmee worden de behaalde resultaten uit het verleden in een keer weer belangrijk. Seniorencomplex Nij Tjaerda in Damwoude gerenoveerd naar duurzaam en toekomstbestendig Woningcorporatie Thús Wonen is gestart met de verbouwing van seniorencomplex Nij Tjaerda in Damwoude. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Wits Noord B.V. vastgoedonderhoud en omvatten het verbeteren van het wooncomfort, het verlagen van het energieverbruik en het moderniseren van de centrale voorzieningen. Adema Architecten uit Dokkum heeft het ontwerp gemaakt. De renovatie, die gefaseerd plaatsvindt in 2025 en 2026, betreft zowel binnen- als buitenwerkzaamheden. De gevels, kozijnen en daken worden vernieuwd. Daarnaast worden er energiebesparende maatregelen getroffen, zoals betere isolatie en de installatie van zonnepanelen. Hierdoor krijgt het complex straks een energielabel A+. En dit zorgt voor meer comfort en lage energiekosten voor de bewoners. Veilig en toegankelijk Een belangrijk onderdeel van het de modernisering is het verbeteren van de brandveiligheid. Door strengere regelgeving mogen scootmobielen niet langer in vluchtroutes zoals galerijen worden geparkeerd. Daarom worden op strategische plekken aan de te vernieuwen galerijen tweelaagse scootmobielbergingen gerealiseerd. Doordat de bergingen op meerdere locaties zijn geplaatst en ook via de verdieping toegankelijk zijn, wordt de loopafstand tot een berging in het uitgestrekte complex Nij Tjaerda beperkt. De bergingen zijn niet alleen functioneel, maar krijgen ook een unieke architectonische vormgeving die past bij het karakter van het gebouw en de omgeving. Modernisering van ontmoetingsruimten Nij Tjaerda vervult een belangrijke sociale functie als ontmoetingsplek voor bewoners en omwonenden. Met de verbouwing wordt deze rol versterkt. De entree krijgt een eigentijdse uitstraling, de gemeenschappelijke ruimtes worden opnieuw ingericht en de grote zaal wordt verplaatst om meer daglicht binnen te laten. Dit zorgt voor een logische verbinding met de binnentuin en creëert een prettige en uitnodigende leefomgeving voor de bewoners. Ook de biljartzaal en ontmoetingsruimte worden opnieuw ingedeeld om beter aan te sluiten bij de behoeften van de bewoners. Daarnaast is Thús Wonen in gesprek met de zorgaanbieders in het pand over de modernisering van de kantoor- en dagbestedingsruimten. Bron: Thús Wonen
Bekijk onze voorraad Wij hebben 600 bussen zonder prijsverhoging Geen bpm betalen? Ga voor een bus waarmee je vooruit kunt
9 nr. 2 April 2025 Project in Beeld Biobased begane grondvloer in corporatiewoningen Kaatsheuvel Samen met woningcorporatie Stichting Casade, Groene Bouwmaterialen, Vloer+ en VDZ Projecten heeft Hazenberg als eerste bouwbedrijf een sociale huurwoning in Nederland voorzien van een volledig biobased begane grondvloer. In Kaatsheuvel worden deze woningen van woningcorporatie Casade gerenoveerd, en voorzien van biobased isolatiematerialen en afgewerkt met ESB, formaldehydevrije houten platen. Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Hazenberg In de te renoveren woningen van Casade in Kaatsheuvel zijn de vloeren toe aan vernieuwing. Ook de vloerisolatie wordt aangepakt, en dat wilden Casade en Hazenberg zo duurzaam en biobased mogelijk. Duurzaamheidsexpert Bart Deetman van Hazenberg van het ontwikkelings en bouwbedrijf: “Wij kiezen hier voor een kalkhennep schelpenvloer omdat we een alternatief willen voor de traditionele beton en EPS-vloeren. Kalkhennep heeft als basis een hennepscheven. Dat is het binnenste van de hennepplant, dat wordt vermalen. Daar wordt kalk aan toegevoegd, waardoor de vloer tijdens het gebruik CO2 opneemt. En omdat het een plant is, heeft het tijdens het groeien ook CO2 opgenomen en het bespaart CO2, omdat we geen beton gebruiken, dus een win-win situatie.” Minder beton gebruiken Ook de ondergrond van de kalkhennep is biobased, namelijk schelpen. Isoschelp heeft deze schelpen in de Zeeuwse wateren gewonnen en naar Kaatsheuvel gebracht. Deetman: “Ik denk het heel belangrijk is om veel minder beton te gaan gebruiken in de bouw en renovatie van woningen. Dus de schelpen vormen onze basis en op die basis leggen we uiteindelijk zeg maar de hennepvezels die lokaal zijn geteld door onze boeren.” Walther Dingemans, eigenaar en oprichten van VDZ Projecten, die als adviseur en leermeester bij dit project betrokken was, vult hem aan: “Door de producten lokaal op te halen houden we de keten kort. Op deze manier kunnen we ecologisch verantwoord bouwen. Ik versta daaronder dat elk mens recht heeft op een gezonde woning waarin geen synthetische of andere giftige materialen worden verwerkt die slecht zijn voor onze gezondheid.” De ondergrondlagen worden afgewerkt met ESB (formaldehydevrije) houten platen, wat zorgt voor een gezond binnenklimaat. “Alle gebruikte materialen zijn herbruikbaar. Over 100 jaar kunnen boeren kalkhennep gebruiken als natuurlijke bemesting, hout kan worden hergebruikt en schelpen geven we terug aan de zee.” Dingemans benadrukt dat een biobased vloer naast goed voor het milieu, ook goed is voor de mens. Het zorgt voor een gezonder binnenklimaat. “Veel woningen kampen met vochtproblemen en slechte luchtkwaliteit. Hennepvezels en kalk helpen bij een natuurlijke vochtregulatie, waardoor de kans op schimmelvorming drastisch afneemt.” Slimme combinatie van materialen en ontwerp Deze aanpak gaat verder dan alleen materialen vervangen. “We kijken naar het hele gebouw en hoe we het zo energie-efficiënt mogelijk kunnen maken,” vertelt Dingemans. “Daarbij hanteren we principes uit de EnerPHit-methode. Dat is variant van het bekende Passiefhuisconcept maar dan voor renovatie van bestaande gebouwen. Het doel is om energiebesparing van minstens 90% te behalen op koelen en verwarmen.” Volgens Dingemans betekent dit niet simpelweg dikke lagen isolatie toevoegen. “Het gaat om een slimme combinatie van materialen en ontwerp. Beton slopen is niet altijd de beste oplossing. Soms kun je een bestaande betonnen vloer behouden en van onderaf isoleren. Het draait om maatwerk.” Hoewel VDZ Projecten al jarenlang met biobased materialen werkt, merkt Dingemans dat er pas recent bredere erkenning voor komt. “Twaalf jaar geleden voelde ik me vaak een roepende in de woestijn,” zegt hij. “Nu zie je dat biobased bouwen steeds meer aandacht krijgt, maar we moeten oppassen dat het geen modewoord wordt zonder echte impact.” Sociale media spelen een grote rol in de groeiende interesse. “Sinds ik actief ben op platforms zoals Instagram en LinkedIn, zie ik een explosie van reacties. Mensen zijn nieuwsgierig en willen weten hoe ze biobased kunnen renoveren. Er is een mentaliteitsverandering gaande.” Om de impact te vergroten, werkt VDZ Projecten steeds vaker samen met grotere bouwbedrijven. “We zijn nu bezig met een bouwbedrijf met 195 medewerkers om een ‘taskforce’ op te zetten die op dezelfde manier gaat renoveren als wij,” zegt Dingemans. “Het doel is om onze kennis over biobased bouwen te delen en een bredere beweging op gang te brengen.” ‘Biocirculair’ Dingemans ziet een toekomst waarin biobased bouwen en renoveren de norm wordt. “Al ben ik wel bang dat er een tweedeling in de maatschappij kan ontstaan: mensen die bewust kiezen voor duurzame, gezonde woningen en een groep die blijft vasthouden aan oude gewoontes.” Hij gelooft niettemin dat verandering onvermijdelijk is. “Overheden en corporaties beginnen in te zien dat circulair en biobased bouwen de toekomst is. Maar we moeten verder gaan dan alleen ‘circulair’, ik noem het liever biocirculair bouwen: materialen gebruiken die niet alleen hergebruikt kunnen worden, maar ook de aarde voeden in plaats van uitputten.” Met projecten zoals de renovatie van deze corporatiewoningen van Casade met schelpen en kalkvezelhennep, laten Hazenberg en VDZ Projecten zien dat biobased renoveren niet alleen een theoretisch concept is, maar een praktische en haalbare oplossing voor de bouwsector. In Kaatsheuvel worden huurwoningen van woningcorporatie Stichting Casade gerenoveerd, en voorzien van biobased isolatiematerialen. De begane grondvloeren krijgen schelpen als ondergrond. Daarboven op worden hennepscheven en een beetje kalk als isolatiemateriaal gestort. Vervolgens wordt de vloer afgewerkt met ESB, formaldehydevrije houten platen.
Orcon is een merk van orcon.nl IN NO-TIME ZIT ER ORCON VENTILATIE IN JE PROJECT DAT GEEFT JE LUCHT Met de slimme ventilatieproducten van Orcon werk je efficiënter, sneller én zorg je voor een optimaal binnenklimaat bij je klant. En dankzij onze uitgebreide technische ondersteuning, kun jij moeiteloos te werk gaan! Dat geeft je lucht! Voor elk project een geschikte oplossing Plug & Play installatie Meest duurzame producten Bewezen de stilste en energiezuinigste Meest flexibele installatiemogelijkheden Ontdek onze slimme ventilatie oplossingen. Scan de QR-code!
11 nr. 2 April 2025 Thema Onderhoud & Schilderwerk Wat is de juiste keuze van arbeidsmiddelen bij werken op hoogte? Werken op hoogte brengt risico’s met zich mee en vraagt om een weloverwogen keuze van arbeidsmiddelen. Die keuze wordt niet alleen bepaald door wat de opdrachtgever gedaan wil hebben, maar zeker ook wat de wet- en regelgeving voorschrijft. En dan is er ook nog eens de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers om het juiste arbeidsmiddel te kiezen bij werken op hoogte. Maar hoe maak je die juiste keuze? Emile Bakkum van PST Steigerbouw B.V. praat ons bij. Auteur: Harmen Weijer Foto’s: PST Steigerbouw Het klinkt behoorlijk deftig: arbeidsmiddel voor werken op hoogte. Maar wat betekent dat in de praktijk? Bakkum: “Het draait hier om veiligheid. Grofweg maakt de Arbeidsomstandighedenwet een tweedeling: collectieve beschermingsmaatregelen, zoals steigers of vaste werkplatforms, en persoonlijke beschermingsmiddelen zoals harnasgordels en valbeveiliging. Collectief moet altijd de voorkeur krijgen boven persoonlijk, omdat daarmee meerdere vakmensen veilig kunnen werken.” Werkgever Diezelfde Arbowet stelt ook heel helder wie verantwoordelijk is om te zorgen voor een veilige werkomgeving, en dus het juiste arbeidsmiddel. “Dat is de werkgever van de gebruiker. Dat kan een onderhouds- en renovatiebedrijf zijn, maar ook een schildersbedrijf of gespecialiseerde steigerbouwers. Dit betekent dat de risico’s van werken op hoogte in kaart moeten worden gebracht en dat passende maatregelen moeten worden genomen. Daarnaast draagt de werknemer ook zelf verantwoordelijkheid. Denk aan het correct gebruiken van de middelen, het naleven van de veiligheidsvoorschriften en het signaleren van onveilige situaties. Het is allemaal essentieel om ongevallen te voorkomen.” Tot zover de theorie. Bakkum komt in de praktijk te vaak tegen dat het toch niet helemaal netjes verloopt. “Neem nu het gebruik van rolsteigers. Ik kom best vaak tegen dat bij een renovatie of groot onderhoud van grondgebonden woningen rolsteigers in de tuin worden gebruikt. En als ik tuin zeg, dan weet je al gelijk dat de ondergrond vaak niet vlak of stevig genoeg is. Nu heb je daarvoor wel platen, meestal van hout. Maar toch worden ook die niet altijd of niet goed gebruikt. Bovendien is het rollen in tuinen niet echt gemakkelijk. Dus dan is het zeker de vraag of het wel zo handig was om hiervoor rolsteigers te gebruiken.” Verkeerd opgebouwd Rolsteigers worden soms ook verkeerd opgebouwd, weet Bakkum. “Dan kun je denken aan het overslaan van diagonaalverbanden of het niet correct plaatsen van leuningen en kantplanken, wat de stabiliteit en veiligheid in gevaar brengt. Maar zeker ook aan het gebruik van de steigers door de vaklui. Het komt nog heel vaak voor dat zij naar boven klimmen via de buitenkant van de rolsteiger in plaats van gebruik te maken van de interne toegang via een ladder. Dat laatste is natuurlijk veel veiliger.” De vraag is dan ook: hoe kun je er voor zorgen dat er op een juiste manier op hoogte wordt gewerkt? “Dat vereist kennis bij de steigergebruikers, die je opdoet door opleidingen en cursussen op dit vlak te volgen. Voor opdrachtgevers is het zaak in zee te gaan met bedrijven die volledig gecertificeerd zijn. Leden van de branchevereniging VSB zijn dat allemaal, maar ook nietleden kunnen gecertificeerd zijn. Het is kwestie van een goede uitvraag doen. Wat wij op dit moment ook vaak zien, is dat wij als PST Steigerbouw door vastgoedonderhoudsbedrijven al in het voortraject worden benaderd met de vraag welke arbeidsmiddelen te gebruiken voor werken op hoogte. Dan gaat het dus al om projecten die in 2026 gaan plaatsvinden.” Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen in werken op hoogte, of zijn steigers en ladders nog steeds de standaard oplossingen? Bakkum: “We zien de laatste jaren de mobiele hangbruginstallaties steeds vaker gevraagd en gebruikt worden. Deze zijn flexibel te gebruiken, zowel verticaal als horizontaal. Deze worden vooral ingezet bij werk aan hele hoge appartementencomplexen, zoals je in de Randstad veel ziet. Het voordeel hiervan is dat de verplaatsing van de installatie vaak zelf gedaan kan worden en dat werklui daarmee het werktempo in eigen hand hebben.” Innovaties en trends Daarnaast vindt in deze tak veel innovatie plaats op het logistieke vlak. “We zien steeds vaker dat bij het horizontaal-verticaal transport op locatie bij wat hogere steigers lieren, takels en liften worden ingezet. Er is nu al een steigerlift, waarbij de bak waar je mee hijst, eraf gehaald kan worden op de grond, waarna die bevoorraad kan worden. Ondertussen kan een lege bak van boven naar beneden worden gehesen, en deze volle bak direct aangekoppeld worden. Dat scheelt tijd en moeite.” Een andere trend waarvan Bakkum veel verwacht, is het gebruik van elektrisch materieel op de steiger. “Op de BouwBeurs 2025 zag ik enkele voorbeelden van elektrische materieelkarren. Deze hoef je dus niet zelf te verplaatsen over de steiger naar bijvoorbeeld de lift, en dat is ook weer efficiënter en gebruiksvriendelijker voor de vakmensen.” De laatste jaren worden steeds vaker mobiele hangbruginstallaties gebruikt. Deze zijn flexibel te gebruiken, zowel verticaal als horizontaal, en worden vooral ingezet bij werk aan hele hoge appartementencomplexen, zoals je in de Randstad veel ziet. Ook bij ronde gebouwen zoals deze toren, kunnen hangbruginstallaties worden ingezet. Veilig een steiger opklimmen doe je gebruik te maken van de interne toegang via een ladder.
T: +31 (0)174513094 E: info@tcvddool.nl I: www.tcvddool.nl WIJ STAAN AL BIJNA 85 JAAR VOOR: Een kostenefficiënt alternatief voor nieuwbouw Verhogen van uw bedrijfsruimte betrouwbaar flexibel snelheid innovatief nl al nl www.renovatietotaal.nl www.renovatietotaal.nl al Altijd een fijne temperatuur op de werk- of slaapkamer met een Fujitsu lucht-lucht warmtepomp Wist je dat onze aircoheaters extreem goed presteren in verwarmingsmodus? Plaats een vloerunit in plaats van een radiator of plaats een aircoheater hoog aan de wand en verwarm zo een werk- of slaapkamer. In de zomer koel je met dezelfde units de ruimte lekker af. Verwarmen en verkoelen met hetzelfde systeem Betaalbaar & energiebesparend Sterke, snelle en eciënte verwarming Nu met GRATIS Wifi-module Ga voor meer informatie naar de website, Scan de QR-code! ping fujitsuclimate.nl 085 0477909 steigerbouw@pstgroep.nl www.pststeigerbouw.nl Wil je weten wat wij voor jouw project kunnen betekenen? Neem vrijblijvend contact met ons op! Bij PST Steigerbouw staan veiligheid, kwaliteit en efficiëntie altijd voorop. Wij begrijpen dat betrouwbare steigeroplossingen van essentieel belang zijn voor elk bouw- en onderhoudsproject. Daarom leveren wij maatwerk van de hoogste standaard. AQUANOVA PRO T. +31 85 064 2020 | INFO@ADLER-BENELUX.COM | ADLER-VERVEN.NL DE AQUA-NOVA PRO LAK OP WATERBASIS VOOR KRASBESTENDIGE OPPERVLAKKEN Direct prijs Makkelijk bestellen 24/7 toegankelijk Niks missen? Goed geïnformeerd over ontwikkelingen en trends in de renovatiesector. Dat wil ik! Scan mij
13 nr. 2 April 2025 Thema Onderhoud & Schilderswerk: Techniek Juiste profiel voorkomt scheurvorming Scheurvorming in de afwerking van wanden en plafonds is een risico in de droge afbouw. Afwerking van de gipsplaten met gebruik van de juiste droogbouwprofielen verkleint dit risico. Profielenspecialist Ceves Vergeer adviseert om het juiste profiel te kiezen voor het beste resultaat. Auteur: Henk Wind Foto’s: Ceves Vergeer Met kunststof droogbouwprofielen van Trim-Tex zorg je voor een solide basis voor iedere afwerkingsklasse. Eenvoudiger en efficiënter. “Gipsplaten winnen steeds meer terrein. Ze zijn ideaal voor renovatie en transformatie, bijvoorbeeld bij het ombouwen van een zolder tot slaapkamer. Ook in de nieuwbouw zien we een toename van het gebruik van gipsplaten, met name bij prefab, modulair bouwen en houtskeletbouw”, zegt stucspecialist Ruud Habers van Ceves Vergeer. “Scheurvorming in afwerking is echter een groot risico.” Met de slimme droogbouwprofielen van Ceves Vergeer kunnen afbouwspecialisten de gipsplaten nog sneller en strakker afwerken. “Dit bespaart tijd en voorkomt extra onderhoud achteraf. Bovendien leggen ze een fantastische basis om af te werken in iedere gevraagde klasse.” Snel strakke en stevige hoeken Afwerken in de droge afbouw draait om het afwerken van hoeken, het wegwerken van naden tussen gipsplaten en beëindigingen en aansluitingen met dunne lagen gips. “Wat je ziet is dat veel hoeken worden afgewerkt met een flexcorner. Maar die is ondergrondvolgend. Je moet dus eerst de hoek strak maken en dan een flexcorner aanbrengen. Vooral bij uitwendige hoeken is dat lastig en is een flexcorner ook uitermate kwetsbaar”, constateert Habers. Alternatief is het gebruik van aluminium stucprofielen. “Ook die moet je eerst met jointfiller vastzetten dat daarna moet drogen.” “Aluminium profielen zijn beter dan een flexcorner, maar een PVC Trim-Trex hoekbeschermer is de ideale oplossing”, vult Marvin Maätita van Drywall Europe aan. Hij is al jarenlang actief in droge afbouw en levert daar met Drywall Europe allerlei gespecialiseerde gereedschappen voor. “Hout wordt vochtig tijdens de bouw. Daarna gaat het drogen en dus krimpen. Een aluminium profiel gaat die krimp niet volgen en zal dus los komen te liggen. Een Trim-Tex hoekbeschermer is van kunststof. Kunststof is flexibel en kan die krimp opvangen.” Lokaal te repareren Ook bij andere achterconstructies is Maätita sterk voorstander van gebruik van Trim-Tex profielen voor uitwendige hoeken. “Een uitwendige hoek is kwetsbaar. Als er hard tegenaan wordt gestoten is met een flexcorner de hele hoek kapot. Ook een aluminium profiel zal vervormen. Een Trim-Tex profiel vangt de klap op, veert mee en blijft heel. De beschadigde afwerklaag kun je eenvoudig lokaal repareren.” Daarbij heeft de Trim-Tex hoekbeschermer een mooie afgeronde hoek, waardoor die voor allerlei toepassingen geschikt is. “Ik gebruik dit profiel ook als ik (exclusief) behang plak. Bij gebruik van een scherpere hoek zal het behang gaan scheuren als het droogt en daardoor krimpt.” Voordeel van de Trim-Tex profielen is ook dat je ze kunt bevestigen met (bijvoorbeeld) Glukon lijmspray van Protektor en vervolgens vast kunt tackeren. Ze kunnen daardoor direct worden afgewerkt, zonder droogtijd. “En je kunt het stucwerk goed afreien of mechanisch aanbrengen met de bak doordat je een opstandje hebt om tegen aan te werken, wat je bij een flexcorner niet hebt.” Aan- en afsluitingen Een ander kunststof profiel dat Maätita veel gebruikt is de Trim-Tex Flat tear-away. “Dat is een stucstopprofiel dat bij aan- en afsluitingen een mooie schaduwlijn geeft. Je gebruikt het bijvoorbeeld voor de aansluitingen van gipsbeplating op houten gordingen en afsluitingen van dagkanten van een kozijn. De Trim-Tex Flat tear-away heeft een tijdelijke beschermrand die je na het stuken eenvoudig kunt verwijderen. Wat daarna resteert is het stucopstandje van 1 mm. De te verwijderen rand (tear-away) dient om het kozijn of de balk mooi schoon te houden zonder dat je hoeft af te plakken.” Met dit profiel is het bovendien niet nodig de aansluiting af te kitten. Een variant hierop is Trim-Tex tearaway. Dit profiel heeft dezelfde eigenschappen, maar is bedoeld voor gipsbeplating waarbij de kopse kant in het zicht blijft. De kunststof rand van dit profiel dekt de kopse kant volledig af waardoor deze netjes is afgewerkt. Juiste profiel op juiste moment Kwalitatief hoogwaardige oplossingen kunnen ook al in een eerdere bouwfase worden gerealiseerd door degene die de gipsplaten monteert. Ook voor deze fase levert Ceves Vergeer de benodigde profielen. De profielenspecialist adviseert dan ook om droogbouwprofielen op tijd mee te nemen in de planning. Door de juiste profielen op het juiste moment toe te passen, wordt onder meer een langere levensduur en kwaliteit van de droge afbouw gewaarborgd. Dit in combinatie met een aanzienlijke snellere verwerking, wat Marvin vanuit zijn ervaring bevestigt: “Je kunt anderhalf keer zo snel werken en dus drie in plaats van twee woningen in een week doen. En dat met een hogere kwaliteit.” Ceves Vergeer is thuis in afbouw, met een breed scala aan merken en producten voor de stuc-, tegel- en gevelklus in haar assortiment. Ceves Vergeer is van oudsher de echte profielenspecialist die actief meedenkt over uitdagingen, haar uitgebreide specialistische kennis deelt en volledige ondersteuning biedt bij projecten. Zie ook: www.profielenspecialist.nl Ruud Habers, profielenspecialist bij Ceves Vergeer (links), en Marvin Maätita van Drywall Europe (rechts) met de diverse Trim-Tex profielen. De Trim-Tex hoekbeschermer is sneller aan te brengen dan een flexcorner en is veel minder kwetsbaar. Het profiel Trim-Tex Flat tear-away is een stucstopprofiel dat bij aan- en afsluitingen een mooie schaduwlijn geeft. Afkitten is niet nodig. Het profiel Trim-Tex tear away heeft een kunststof rand waarmee de kopse kant van een gipsplaat netjes wordt afgewerkt.
Ontdek het systeem van Remeha Makkelijk gebouwen verduurzamen. Check voor meer informatie kijk op: Geen vuiltje aan de wand geen vuiltje aan de lucht. Alaska Clean Pro is een zeer goed reinigbare matte muurverf voor binnen. • Zeer goede reinigbaarheid • Vlekafstotend • Bestand tegen schoenzolen (black heel resistance) • Prettige verwerking • Goede dekking • Mooi mat • Schrobklasse 1 ALASKA Clean Pro www.drostcoatings.nl Aluminium klustrap Trap met 8 cm diepe treden, bevestigd door het kokerprofiel heen. Door deze grote kokerboomprofielen is de constructie sterk maar toch licht in gewicht. Met materiaalbak en grote kunststof anti-slip voeten. Industrietrap Professionele industrietrap met geanodiseerde kokerprofielen. Voorzien van (50 mm) anti-slip voeten en handige materiaalbak (met afsluitbaar vak voor kleine onderdelen). NEN 2484 Warenwet NEN 2484 Warenwet www.littlejumbo.nl Industriële kwaliteit. Ideaal voor schilder en installateur. Lichtgewicht trap met robuuste kokerboom profielen
15 nr. 2 April 2025 Thema Onderhoud & Schilderwerk: Bouwhistorie Materiaalkennis (1) In de volle breedte van de Monumentenzorg is kennis van (historische) materialen onontbeerlijk. De bouwhistoricus zal materiaalkennis vooral inzetten voor het herkennen en dateren van materialen. De bouwkundig inspecteur voor het herkennen van materialen en de daarbij behorende schademechanismen. En de (gespecialiseerde) restauratieaannemer om op een technisch juiste en historisch verantwoorde wijze te kunnen restaureren. Tijdens een recent gegeven les over historische materialen bij een cursus bouwhistorie ben ik begonnen met de opmerking ‘zonder materialen geen gebouwen en zonder materialen geen architectuur’. In deze en volgende afleveringen gaat het om het onderstrepen van het belang van materiaalkennis in de zorg om onze monumenten. Auteur: Willard van Reenen, bouwhistoricus en docent Iedereen die zich bezig houdt met de instandhouding van oude gebouwen, heeft afhankelijk van zijn/haar werkveld in meer of mindere mate kennis nodig van (historische) materialen. De bouwhistoricus Eén van de middelen voor het uiteenrafelen van de bouwgeschiedenis van een bouwwerk is de in het gebouw toegepaste materialen, constructies en afwerkingen te herkennen en te dateren. Daar is veel kennis voor nodig. Niet alleen in het herkennen van het materiaal an sich, maar ook door te onderzoeken in welke context het materiaal op de markt kwam. Het is van belang te weten hoe materiaal in het verleden bewerkt en getransporteerd werd, wat de relatie is van het toegepaste materiaal ten opzichte van de architectuur van gevels en de aankleding van interieurs. De bouwkundig inspecteur Materialen verouderen op verschillende wijze. Kennis van de wijze waarop materiaal veroudert, de snelheid van verouderen en de factoren waaronder het materiaal veroudert is cruciaal voor de bouwkundig inspecFragment van de gevel van de kerk te Heerlen met natuursteen dat roze gekleurd is als gevolg van een brand. Foto: Willard van Reenen teur. Met die kennis kan bijvoorbeeld ingeschat worden wanneer ongeveer een gootbekleding van bladzink vervangen moet worden met de vraag of dat een plaats moet krijgen in het komende meerjarenonderhoudsplan of dat het vervangen daarvan verder weg ligt. Maar ook is kennis noodzakelijk van factoren die schademechanismen veroorzaken of versnellen, om ze mogelijk af te remmen of zelfs weg te nemen. De (gespecialiseerde) restauratieaannemer Wanneer er gerestaureerd wordt en er onderdelen moeten worden hersteld of vervangen, dan is kennis van het oorspronkelijke materiaal en van het nieuw in te brengen materiaal noodzakelijk. Houten onderdelen las je aan met dezelfde houtsoort. Blokken natuursteen vervang of herstel je met dezelfde natuursteensoort. En als dat niet kan omdat het oorspronkelijke materiaal niet meer leverbaar is, dan neem je een vervangende materiaalsoort die compatibel is met het bestaande werk. Compatibel, niet alleen in technische zin, maar ook esthetisch en met de juiste afwegingen om recht te doen aan de historische waarde van het bouwwerk of het onderdeel daarvan. Cross-over Een pluspunt is wanneer je materiaalkennis hebt vanuit verschillende disciplines. Een voorbeeld daarvan is al eerder langs gekomen in aflevering 17 van deze rubriek, waar aan het eind een voorbeeld is te lezen over een stalraam met zinken roeden. Een ander voorbeeld van de inzet van kennis van een schademechanisme als belangrijk hulpmiddel bij bouwhistorisch onderzoek is het aantreffen van een in meer of mindere mate aanwezige roze gloed in Mergelsteen bij een bouwhistorisch onderzoek van een adellijke woning uit het midden van de 16e eeuw in de buurt van Zutphen. Mergelsteen Een bijzondere ontdekking was het gebruik van Mergelsteen als horizontale banden in de gevels van het oudste deel van deze midden 16e-eeuwse adellijke woning, terwijl in eerder onderzoek was aangegeven dat het om (Obernkirchner) zandsteen zou gaan. Bijzonder, ook omdat de toepassing van Mergelsteen in het stroomgebied van de IJssel ongebruikelijk is. Als dat al buiten Zuid- Limburg werd toegepast in de periode van de 14e t/m de eerste helft van de 17e eeuw, dan niet in het stroomgebied van de IJssel. De vraag was dan ook of de Mergelsteen behoorde tot de eerste bouwfase uit midden 16e eeuw of dat het een restauratieproduct zou zijn. De tweede ontdekking die bij de Mergelsteen is gedaan, zijn de aanwijzingen van brand in de Mergelsteen. Op diverse plaatsen heeft de Mergelsteen in meer of mindere mate een roze gloed over de steen. Mergelsteen verandert namelijk van kleur onder invloed van temperaturen van circa 600°C en hoger en kleurt dan roze. Dit betekent ook dat de Mergelsteen al aanwezig was toen het onderzochte bouwwerk voor het midden van de 17e eeuw door brand werd verwoest (uit archiefbronnen was bekend dat er een brand is geweest). En de datering van midden 17e eeuw is herleid uit gegevens van dendrochronologisch onderzoek van de houten balklagen. De kennis over het van kleur veranderen van natuursteen bij brand had ik opgedaan bij het volgen van natuursteendagen in 2017 in ZuidLimburg waarbij onder andere tijdens een bezoek aan de kerk van Heerlen dit werd verteld. En wanneer je dat weet, kun je gericht op zoek gaan naar literatuur om daar meer over te weten te komen. Dit voorbeeld laat zien dat kennis van schademechanismen ook belangrijk kan zijn voor de bouwhistoricus. Overigens zijn er nog meer natuursteensoorten die onder invloed van brand van kleur veranderen. Een boek over natuursteen waarin meer te lezen is over onder andere Mergelsteen dat bij een bepaalde temperatuur van kleur verandert. Roze verkleurd Mergelsteen die is aangetroffen in de genoemde adellijke woning midden 16e eeuw. Foto: Willard van Reenen
www.renovatietotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=