Hét platform voor de renovatiesector ACTUEEL Verduurzaming iconische kantoren bij NS-station Amersfoort gestart 4 THEMA BADKAMERRENOVATIE Directe afzuiging op gereedschap voorkomt inademen kwartsstof 17 OUDNIEUW Stadhuisplein Rotterdam ondergaat metamorfose 29 NUMMER 6 | JAARGANG 14 | OKTOBER 2024 Zonnestroomboiler slaat ongebruikte zonne-energie slim op Pag. 9 Thema: Badkamerrenovatie
GESNOERD VERMOGEN – MET SLECHTS ÉÉN 18V-ACCU Met slechts één krachtige ProCORE18V-accu ontketenen BITURBO-machines een vermogen dat vergelijkbaar is met 2000 W met snoer. Bosch Professional
3 nr. 6 Oktober 2024 Redactioneel In dit nummer COLOFON RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft. Jaargang 14, nummer 6, oktober 2024 Uitgever Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Hoofdredactie Harmen Weijer redactie@renovatietotaal.nl Redactie Shendell Benilia Frank de Groot Joop van Vlerken Medewerkers Haico van Nunen Willard van Reenen Marketing & Communicatie Maxime Wendt (0570) 768642 E-mail: maxime@handelsuitgaven.nl Advertenties Tom Sotthewes (0570) 654660 E-mal: tom@handelsuitgaven.nl Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Ontwerp en Opmaak Bureau OMA, Doetinchem www.bureauoma.nl Cover Zonnestroomboiler slaat ongebruikte zonne-energie slim op (pag. 9) Druk Rodi Rotatiedruk RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Keulenstraat 8J 7418 ET Deventer Tel. 0570 – 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd. Thema Badkamerrenovatie: Wat zijn we zonder zwaluwstaartplaatvloeren? 11 Bouwhistorie: Hoe behouden we onze kranenlandschappen? (2) 31 Installaties: Podcast over uitdagingen circulair installeren 38 4 Actueel 7 Column 9 Project in Beeld 12 B adkamerrenovatie: prefab badkamers in Groningse studentenflat 15 B adkamerrenovatie: Renoveren met afschotsysteem 17 Badkamerrenovatie: Veilig werken met kwartsstof 19 Badkamerrenovatie: Techniek 21 Badkamerrenovatie: Lezerstest 23 Badkamerrenovatie: Trends in tegels 25 Badkamerrenovatie: Productoverzicht 29 OudNieuw: Stadhuisplein Rotterdam 33 I nstallaties: Project monumentale woningen gasloos 34 Installaties: Vloerverwarming onder parketvloer 36 Installaties: Actueel 39 Installaties: Verkoop batterijsystemen fors gestegen 41 Installatienieuws 44 Installaties: Cursussen & Opleidingen i.s.m. TVVL 46 Installaties: Productoverzicht Nieuwe fase energietransitie Prinsjesdag ligt alweer een maand achter ons, maar het chagrijn is nog lang niet weg over enkele aangekondigde maatregelen. Zo stopt de saldering per 2027 definitief. En al eerder was bekend geworden dat de hybride warmtepomp niet verplicht wordt per 2026 bij vervanging van de cv-ketel. Niks geen overgangsperiode, of aanvullende maatregelen hiervoor. En dat gaat zelfs de VVD in de Tweede Kamer te ver. Best bijzonder, want de VVD is toch echt een regeringspartij. VVDTweede Kamerlid Silvio Erkens pleit in het geval van het stopzetten van de saldering voor afschaffing van terugleverkosten en andere heffingen, want “zonnepanelen moeten blijven lonen.” Zijn pleidooi is een direct gevolg van het invoeren van terugleverkosten voor zonnestroom door zo ongeveer alle energieleveranciers. Dit omdat ze naar eigen zeggen op ongunstige momenten stroom van klanten met zonnepanelen moeten afnemen. De doorverkoop daarvan levert de energiebedrijven te weinig op. De terugleverboete, zoals deze actie van de energiebedrijven in de volksmond wordt genoemd, is al langer onderwerp van discussie. De ACM onderzoekt bijvoorbeeld of de redelijke vergoeding die consumenten nu krijgen, wel redelijk genoeg is. Maar de kou kan uit de lucht als het kabinet besluit dit te verbieden, al zal daar vast juridisch naar moeten worden gekeken. Het stopzetten van salderen hoeft overigens helemaal niet zo erg te zijn; het zal de lokale opslag van duurzaam opgewekte energie enorm boosten. Dat is ook wat batterij-producenten verwachten (zie pag. 39), en de verkoop van batterijsystemen gaat helemaal door het dak na 2027. Maar laten we nu niet de fout maken zoals bij de verkoop van zonnepanelen, waarbij de afgelopen decennia wel heeft aangetoond dat zonnepanelen lange tijd alleen voor de rijkeren onder ons betaalbaar waren. Juist de minder draagkrachtigen die een lagere energierekening kunnen gebruiken, moeten hier ook van profiteren. Je kunt het zien als een nieuwe fase in de energietransitie, maar dan wel zonder de belemmeringen uit de oude fase, graag! Harmen Weijer Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl
4 nr. 6 Oktober 2024 Actueel € 22 miljoen MEER-subsidie voor grootschalige renovatie Samenwerkingsverbanden van vastgoedeigenaren en bouwbedrijven kunnen sinds 1 oktober weer subsidie aanvragen voor grootschalige renovatie- programma’s met een gestandaardiseerde en industriële aanpak. In de tweede tranche van de zogeheten Meerjarige Experimenten Effectieve Renovatiestromen (MEER) is € 22 miljoen beschikbaar. Eerder was in de eerste tranche € 30 miljoen beschikbaar, waarvan € 28,9 miljoen is toegekend. Met een gestandaardiseerde, industriële aanpak kunnen meer woningen in hoger tempo verduurzaamd worden tegen lagere kosten. Zo krijgen huishoudens sneller een duurzame woning met een lagere energierekening. Ook draagt het bij aan de inzet om processen en procedures in de bouw te versnellen en te vereenvoudigen. Voor het doen van een aanvraag is het nodig een modelprogrammaplan volledig in te vullen en een berekening van de beoogde CO2-reductie in te dienen met behulp van een rekenmodel. Het rekenmodel voor CO2-reductie is op te vragen via: MEERaanvraag@minbzk.nl. Het programma Verbouwstromen is beschikbaar om hulp te bieden bij het doen van een aanvraag. Samenwerkingsverbanden kunnen daarvoor een mail sturen naar meer@verbouwstromen.nu. Het programma Verbouwstromen ondersteunt opdrachtgevers, aanbieders en overheden bij de industriële en gestandaardiseerde verduurzaming van woningen. Doel van dit programma is om ‘kansrijke samenwerkingsverbanden’ te laten groeien en snel navolging te laten krijgen. Bron: RVO Verduurzaming en renovatie kantoren De Argonaut en Koploper naast NS-station in Amersfoort gestart De iconisch vormgegeven kantoorgebouwen De Argonaut en Koploper, die direct naast het intercitystation van Amersfoort zijn gelegen, worden door eigenaar PingProperties verduurzaamd en gerenoveerd. Het complex, dat begin dit jaar werd aangekocht, is verdeeld over 2 bouwdelen met een totale verhuurbare vloeroppervlakte van 17.080 m2 en een inpandige parkeergarage voor 182 auto’s. In het businessplan was voorzien om het complex te verduurzamen en de laagbouw te moderniseren en apart te positioneren naar ‘Koploper’ (www.koploper-amersfoort.nl). Afgelopen maanden zijn de plannen hiervoor uitgewerkt en worden nu uitgevoerd. VEGA Projects is gestart met de renovatiewerkzaamheden van gebouw Koploper, waarbij de gevel en de entree volledig worden geüpgraded naar ontwerp van Apto Architects. Een van de meest opvallende elementen is de realisatie van een volledig nieuwe luifel, die zorgt voor een frisse, moderne uitstraling waarmee het gebouw een compleet nieuw aanzicht krijgt. Volledig in harmonie met de architectonische uitstraling van de stations omgeving. Daarnaast wordt de binnenzijde van de entree van het gebouw volledig aangepakt. Een bijzondere toevoeging aan het ontwerp is de groene plantenwand, die dankzij de grote glazen pui ook goed zichtbaar is aan de buitenzijde en de gevel mooi uitlicht. Door een nieuwe, doordachte inrichting van de ontvangstruimte wordt er een mooie verbinding gemaakt met de binnen- en buitenruimte, waardoor het harmonisch op elkaar aansluit. Verwachting is dat de werkzaamheden begin 2025 zijn voltooid. Verduurzaming Tevens gaat PingProperties het complex verder verduurzamen. Op dit moment hebben de gebouwen een duurzaamheid energielabel A en BREEAM InUse certificaat Very Good. PingProperties wil dit niveau verder verhogen naar energielabel A+++ met een BREEAM In-Use Very Good certificaat. Nu de plannen hiervoor zijn uitgewerkt, kunnen de werkzaamheden starten. Hierbij wordt de dakbedekking vervangen om vervolgens zonnepanelen te kunnen plaatsen en alle algemene ruimtes krijgen ledverlichting. Daarnaast wordt er momenteel onderzoek gedaan naar klimaatverbeteringen zowel op het gebied van bouwkundige aanpassingen als de technische installaties. De zonwering wordt volledig vervangen en de gebouwen worden aangesloten op stadsverwarming, waardoor het complex volledig gasloos wordt. Verwachting is dat de werkzaamheden in het voorjaar/zomer van 2025 zijn afgerond. Verduurzaming van 75 eengezinswoningen in Haagse wijk De Venen Een belangrijke stap in de verduurzaming van 75 eengezinswoningen in de wijk De Venen is gezet. Eind september tekenden Waldo Noordam, manager Vastgoed Hof Wonen, en Michel Ouwens, directeur bestaande bouw namens TBI-onderneming ERA Contour, de aannemingsovereenkomst, waarmee de renovatie officieel van start gaat. Het project Dalveen, ontworpen door BureauVanEig, richt zich op het verduurzamen en toekomstbestendig maken van woningen uit 1958. De grootschalige renovatie omvat onder andere gevel-, dak- en kruipruimte-isolatie, nieuwe kozijnen met HR++-beglazing, en geïsoleerde voordeurkozijnen. Waar nodig worden ook badkamer, toilet en keuken vernieuwd. De woningen worden afgekoppeld van het gas en aangesloten op het warmtenet van Eneco, met nieuwe verwarmingsinstallaties. Daarnaast worden per woning zes zonnepanelen geplaatst, wat bijdraagt aan verdere energiebesparing en duurzaamheid. Met sierlijke metselwerkdetails en elegante hekwerken die verwijzen naar omliggende bruggen en gebouwen krijgen de woningen een eigentijdse uitstraling zonder afbreuk te doen aan de karakteristieke stijl uit de wederopbouwperiode. Verduurzaming van woning en omgeving Naast de renovatie van de woningen wordt ook aandacht besteed aan de herinrichting van de tuinen en de openbare ruimte, waarbij vergroening centraal staat. Dit zorgt voor een prettiger woonomgeving en draagt bij aan extra biodiversiteit. Bewoners worden betrokken bij het verbeteren van de tuinen en de buitenruimte. De renovatiewerkzaamheden starten in januari 2025. De oplevering staat gepland voor de bouwvak van 2025. Bron: Era Contour
5 nr. 6 Oktober 2024 Combinatie is de innovatie Dat je samen verder komt dan alleen, bewijst het renovatieproject Westerheem in Hoogeveen. SW Vastgoedverbetering heeft door innovatieve samenwerking met Omnicol, AfBouw-Centrum Assen en Mosa dit bijzondere project uitgevoerd. Gezamenlijk zijn badkamer en toilet gerenoveerd in opdracht van WST Domesta. Er is in de douchehoek gekozen voor het afschotsysteem van Omnicol en AfBouw-Centrum. Een speciaal ontwikkelde op maat gesneden douchetegel van Mosa sluit hier perfect op aan. “In de Westerheem wonen ouderen, waarvan de meesten een lichte (of zwaardere) vorm van verpleging nodig hebben”, aldus Henry Bijl van SW Vastgoedverbetering. “Omdat deze doelgroep vraagt om een strakke coördinatie en extra zorg en aandacht, kies je voor betrouwbare partijen. De uitdaging van dit project zat met name in de vloer. Veel bewoners gebruiken een rollator of rolstoel. Dus moeten er in de overgang van de gang naar de badkamer zo min mogelijk obstakels zijn.” De bestaande vloer lag vrij hoog, waardoor slopen de enige optie was. Henry: “We wilden daarna de vloer zo laag mogelijk renoveren. Daarom is de samenwerking met Omnicol en AfBouw-Centrum gekozen.” “De speciale gietmortel SPM R omnimix van Omnicol zorgt in combinatie met de afschotmal van AfBouwCentrum voor een minimale ophoging van de vloer. Bovendien kun je met de afschotmal in één handeling een vloer in de douchehoek maken met een afschot”, aldus Friso Koorn van AfBouw-Centrum. “De douchetegel van Mosa Holland 2050 sluit perfect aan op onze afschotmal. Naast een minimale verhoging is deze oplossing ook sneller. De gietmortel is snelverhardend. De volgende dag is de vloer al beloopbaar en kan je starten met de wanden. Je wint één of twee dagen. Het zorgt ook voor minder overlast door lawaai, stof en afval.” Henry Bijl vult aan: “Voor de wanden is gekozen voor de prefab panelen van Mosa Holland 2050. Zo kunnen we snel en met minder overlast renoveren. Dat is voor dit project essentieel. De douchehoek is een Mosa tegel van 90 bij 90 die in vieren is gesneden. AfBouw-Centrum heeft in samenwerking met Mosa een speciaal op maat gesneden douchetegel laten ontwikkelen, die perfect aansluit op het afschotsysteem van Omnicol en Afbouw-Centrum.” Drie keer winst Terugkijkend biedt de gekozen werkwijze drie grote voordelen: 1. Gecombineerde oplossing: door traditioneel tegelwerk te combineren met prefab panelen, is de perfecte balans gevonden tussen snelheid, verminderen van overlast en de uitdagingen van het woon-zorgcomplex. 2. Barrière vrije renovatie: dankzij de samenwerking tussen WST Domesta, SW Vastgoedverbetering, Omnicol, AfBouw-Centrum en Mosa is deze renovatie op de meest efficiënte en ergonomische manier gerealiseerd. 3. Snelle oplevering: het gebruik van snel verhardende materialen op de vloer én de prefab panelen op de wanden zorgden voor een tijdswinst van meerdere dagen, waardoor de overlast voor bewoners aanzienlijk is verminderd. Kortom: dit project bewijst dat ketensamenwerking loont. OMNICOL TOTALSOLUTION.OMNICOL.EU/ SYSTEEM-5/ Afschotsysteem in gegoten gietvloer. Voor de wanden is gekozen voor de prefab panelen van Mosa Holland 2050. Producten In de spotlight Product uitgelicht Hoogezandse seniorenflats klaar voor de toekomst na duurzame renovatie Lefier heeft met succes de verduurzaming van de seniorencomplexen aan de Klompéstraat en Donker Curtiusstraat in Hoogezand afgerond. In totaal zijn 144 woningen nu voorzien van energielabel A. Aannemer Jorritsma voerde het omvangrijke project uit, dat in mei 2023 van start ging. Voor de zomer waren alle woningen klaar en in de daaropvolgende maanden werden de laatste werkzaamheden in de algemene ruimtes afgerond. Het verduurzamen van de flats was 10 en 15 jaar eerder niet gelukt door gebrek aan draagvlak onder de bewoners. Nu stemde echter meer dan 80% van de bewoners in met de plannen, mede omdat deze verduurzaming onderdeel is van het bredere gemeentelijke project 'Gasvrij Gorecht'. Dit initiatief heeft als doel om alle woningen in de buurt aardgasvrij te maken. Veel bewoners zijn in het afgelopen jaar al overgestapt op elektrisch koken en in 2025 zal een warmte-ring worden aangelegd, die restwarmte van Kappa Eska Board gebruikt. Daarmee kunnen de woningen volledig gasloos worden. Begripvolle bewoners De werkzaamheden brachten de nodige overlast met zich mee, zoals geluid, stof en vaklieden over de vloer. Toch was er veel begrip onder de bewoners. Projectleider Marcel van Veen van Jorritsma: "We hebben ons best gedaan om de overlast te beperken, maar in complexen als deze is dat lastig. Boorwerkzaamheden in één woning zijn bijvoorbeeld in meerdere woningen te horen. We waarderen de medewerking en het geduld van de bewoners enorm." De woningen zijn voorzien van HR++-glas, geïsoleerde gevels, mechanische ventilatie en vernieuwde keukens. Ook de algemene ruimten in de complexen zijn aangepakt: zo zijn de trappenhuizen uitgerust met HR++-glas, is de entree verbeterd en heeft de recreatieruimte een nieuwe keuken en betere isolatie gekregen. Daarnaast wordt voldoende ruimte gecreëerd voor scootmobielen in beide gebouwen. Elles Dost, bestuurder Lefier: “Ik ben blij dat het geduld van onze huurders is beloond en dat zij nu kunnen rekenen op meer comfort én lagere woonlasten. Met deze verduurzaming zet Lefier bovendien een belangrijke stap richting een duurzamer en toekomstbestendig Gorecht.” Bron: Lefier De douchetegel van Mosa Holland 2050 sluit perfect aan op de afschotmal.
6 nr. 6 Oktober 2024 Actueel Winkels Lijnbaan in Rotterdam gerenoveerd In Rotterdam Centrum hebben recent, binnen enkele maanden tijd, de grootste Pull&Bear en de grootste Zara ter wereld hun deuren geopend. In het voorjaar 2025 komt daar de grootste Nike Partner Store van Europa bij. Bouwbedrijf J.P. van Eesteren is deze week met de verbouwing begonnen van de panden aan Lijnbaan 101-105 en 111. De Nike winkel wordt uiteindelijk circa 3.000 vierkante meter groot. De metamorfose van uit de jaren ’60 stammende winkels, is in handen van de afdeling Verbouw, Onderhoud en Renovatie van J.P. van Eesteren. Naast de ‘leegsloop’ en het vervangen van de kozijnen en het glas, zijn er ook aanpassingen aan het casco van de vier verdiepingen tellende gebouwen gepland. Zo wordt er ruimte gemaakt waar liften en trappen komen. Vanzelfsprekend worden de panden ook meteen verduurzaamd. Puzzel “Het werk is nog best een puzzel”, zo vertelt Fred Mosselman, projectmanager bij J.P. van Eesteren: “Dit komt door de locatie. Er ligt een trambaan naast en het is er zeer druk met winkelend publiek. Er is dan ook nauwelijks ruimte voor een bouwplaats. Tel daar de krappe planning bij op, waardoor er allerlei bouwactiviteiten tegelijk moeten plaatsvinden, en de uitdaging is groot. Maar dat is ook wel weer een kolfje naar onze hand. We houden van complexe projecten met een hoog ‘bouw IQ’. Dat houdt het werk leuk.” Elektrischt materieel De opdracht komt van het Bouwinvest Retail Fund, eigenaar van Lijnbaan 101-105 en 111, en wordt uitgevoerd volgens een verbouwingsplan van Boltt. De directievoering is in handen van Bouwplot. Opvallend detail daarbij is dat er zoveel mogelijk met elektrisch bouwmaterieel wordt gewerkt. Dit om gehoor te geven aan de wens om naar emissieloos bouwen toe te gaan. J.P. van Eesteren levert het project in januari op, waarna de winkelinrichting ter hand wordt genomen. Dat betekent overigens niet dat de bouwer uit Gouda klaar is in het Rotterdamse centrum. Aan het Binnenwegplein wordt nummer 12-20 verbouwd, zodat er een nieuwe grote kledingwinkel kan komen. In oktober wordt Lijnbaan 102 opgeleverd en eerder zijn ook de panden van Nelson (Lijnbaan 76), Amac (Lijnbaan 79), JD Sports (Lijnbaan 91) en de voormalige Donner-winkel (Lijnbaan 150) verbouwd. Bron: J.P. van Eesteren. Foto’s: Bert Rietveld/Boltt Verduurzaming 50 sociale huurwoningen in Heerlen In opdracht van woningstichting Vincio Wonen verduurzaamt BAM Wonen vijftig sociale huurwoningen in Heerlen. De focus ligt hierbij op groot onderhoud, isolatie en ventilatie. Na de verduurzaming hebben de woningen energielabel A en bedraagt de CO2-besparing zo’n 69.000 kilogram per jaar. Voor bewoners levert de verduurzaming meer wooncomfort op, evenals een lager verbruik van gas en elektra. Meer dan 90% van de bewoners heeft dan ook ingestemd met de werkzaamheden. BAM Wonen is inmiddels gestart; de oplevering staat gepland in de zomer van 2025. Dit project maakt deel uit van een samenwerking waarbij BAM Wonen en Vincio Wonen in drie fases 106 sociale huurwoningen in de wijk Meezenbroek verduurzamen. De vijftig woningen behoren tot de tweede fase en staan in de Doctor de Visserstraat, Thorbeckestraat en Gebroeders de Wittstraat. Voor de zomer realiseerde BAM Wonen de eerste fase met 24 woningen naar tevredenheid van Vincio Wonen en bewoners. De derde fase omvat 32 woningen en deze zal BAM Wonen in 2025 realiseren. Isolatie en energiebesparing De vijftig woningen zijn gebouwd in de jaren twintig en dertig. Op het vlak van energiezuinigheid valt er veel aan te verbeteren. De huizen krijgen spouwmuurisolatie, dakisolatie aan de buitenkant en een beter geïsoleerde voor- en achterdeur. Alle houten raamkozijnen worden vervangen door kunststof kozijnen met HR++glas en in de gevels komen nieuwe draai-kiepramen. Zo gaat er minder warmte verloren en besparen de bewoners energie. Bovenal neemt het wooncomfort in de woning toe. In een goed geïsoleerde woning hoort ook voldoende ventilatie. De woningen krijgen ventilatieroosters in het glas en een energiezuinig ventilatiesysteem dat zelf inspeelt op de hoeveelheid CO2 in huis. Zo is er in de woningen altijd frisse en gezonde lucht en ontstaat er een beter binnenklimaat. Groot onderhoud Tijdens de verduurzaming ondergaan de woningen op allerlei vlakken een vernieuwing en onderhoud, zoals het reinigen en herstellen van gevels. De woningen krijgen nieuwe dakpannen, goten en regenpijpen. In de woningen worden PVC schrotenplafonds vervangen en zachtboardplafonds van gipsplaten voorzien. Waar nodig krijgen bewoners een nieuwe badkamer, keuken of toilet. Met de verduurzaming van de woningen voor Vincio Wonen, geeft BAM invulling aan haar strategie ‘Building a sustainable tomorrow’, waarin duurzaamheid, digitalisering en industrialisering centraal staan. Bron: BAM Wonen Collectieve aanvraag ISDE helpt gemeenten in wijkaanpak Sinds 2 september kunnen gemeenten de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) aanvragen en ontvangen namens meerdere woningeigenaren in een collectieve aanvraag. Gemeenten verduurzamen hierdoor eenvoudiger op grotere schaal woningen in een wijkaanpak. Bij de collectieve aanpak geeft de woningeigenaar in een overeenkomst toestemming aan de gemeente om rechtshandelingen uit te voeren. Gemeenten kunnen hierdoor tegelijk afspraken maken met uitvoerders en installateurs voor meerdere woningen in één huizenblok of wijk. Gemeenten kunnen ook de subsidieaanvraag en de betaling aan de uitvoerder uit handen nemen. De gemeente wordt gemachtigd om het subsidiebedrag aan te vragen én te ontvangen. Daarmee betaalt de gemeente de uitvoerder. De woningeigenaar hoeft hierdoor zelf vooraf geen grote investeringen te doen, in afwachting van een subsidiebedrag. Voor huishoudens met een lager inkomen maakt dit het aantrekkelijker om een woning te verduurzamen. Zo draagt de collectieve aanpak bij aan de bestrijding van energiearmoede. “Geen gemeente is hetzelfde. Daarom zijn er behalve de collectieve aanpak nog andere manieren, waarop gemeenten de ISDE kunnen inzetten voor inwoners”, vertelt Gerben Tuin. Hij is adviseur ISDE bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en contactpersoon voor gemeenten. “Bijvoorbeeld door een woningeigenaar alleen te adviseren bij de subsidieaanvraag. Deze woningeigenaar regelt dan zelf het werk met de aannemer en dient ook zelf de aanvraag in. Of een gemeente kiest de rol van intermediair: zij vragen dan de subsidie aan namens de woningeigenaar. De eigenaar regelt daarna zelf de uitvoering en ontvangt ook zelf het subsidiebedrag. Deze 2 manieren zijn alleen aan te bieden aan individuele woningeigenaren." Bron: RVO. Foto: Nadine van den Berg.
7 nr. 6 Oktober 2024 Column In elk nummer van RenovatieTotaal geeft dr.ir. Haico van Nunen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. Haico van Nunen is adviseur bij BouwhulpGroep en lector Duurzame Renovatie bij het kenniscentrum Duurzame HavenStad van Hogeschool Rotterdam. Renoveren is een vak Er is een verschil tussen nieuwbouw en renoveren. Het grootste verschil is waarschijnlijk dat er al iemand woont, je komt in iemands huis met zijn spullen. Waar je bij nieuwbouw met een stuk grond begint en na een jaar of langer pas de sleutel overhandigt. Dat er al iemand woont, betekent dat er belangen zijn. Belangen vanuit de bewoner, vanuit de eigenaar (zeker als dit niet dezelfde personen zijn), maar denk ook aan de buren en de buurt. Een tweede verschil is dat de bestaande bouw niet altijd is wat je verwacht. Een bestaande woning is scheef, heeft net afwijkende maten of er ligt in één keer een extra funderingsbalk, waar je hem niet verwacht. Of, er ligt geen balk waar je hem wél had verwacht. Dit vraagt om kennis van gebouwen en het bouwen en de vaardigheid om daar creatief maar veilig mee om te gaan. Bovendien zijn er door de jaren heen aanpassingen geweest, die al dan niet behouden moeten blijven en waar je dus omheen moet werken. Vanuit de verduurzamingsopgave willen we snelheid maken en veel werk verzetten. Prefabricage wordt dan vaak als oplossing gezien. Maar hoe rijm je prefabricage met telkens wisselende afmetingen of aanpassingen? Dat houdt in dat de prefabricage, zoals dat bij nieuwbouw plaatsvindt, niet geschikt is voor renovatie. Toch kunnen we ook in de bestaande bouw industrieel bouwen. Ik noem het bewust industrieel, en niet prefab, omdat het een procesvraag is. We zijn ondertussen goed in staat om een uitgekiend renovatieproces te in te richten waar ruimte is voor maatwerk. Digitalisering speelt daarbij een grote rol. Als productiecapaciteit gereserveerd is, kunnen de definitieve maten kort van tevoren digitaal worden doorgegeven en kan er geproduceerd worden, om het daarna te monteren. Dan wordt de planning wel meer bepalend. Je kunt niet wachten op verschillende disciplines, maar je werkploeg moet bestaan uit allrounders. Een ploeg die zowel de keuken kan plaatsen, water aansluiten en de meterkast aanpast voor elektrisch koken. Een dergelijke ploeg is ook beter in staat om de ingreep als geheel op te leveren en alles in één keer goed te doen, in plaats van opeenvolgende mensen, ieder in hun eigen busje. En uiteindelijk is dat ook wat de bewoners verwacht. Als iedereen weg is dat er een werkende verbetering voor zijn woning is. Dit vergt wel kennis van renoveren. Enerzijds kennis van techniek om op elke situatie een passende oplossing te bedenken. Anderzijds vergt het een houding van de mensen om met elkaar het juiste werk te leveren. Het laat zien dat renoveren niet iets is wat je erbij doet, maar een vak is. Multifunctioneel dak WoCom en daktuin Nijmgen winnen Rooftop Awards 2024 Om groene en multifunctionele daken in de schijnwerpers te zetten zijn ook dit jaar de Rooftop Awards uitgereikt. Dit jaar waren er opnieuw twee winnaars: één in de categorie zakelijke daken, gekozen door een vakjury, en één in de categorie particuliere daken, bepaalt door een publieksstemming. In de categorie zakelijke daken ging de Rooftop Award naar woningcorporatie WoCom en ROEF uit Son (niet te verwarren met ROEF Amsterdam). Juryvoorzitter Willem Jakobs maakte op spectaculaire wijze de winnaar bekend door de uitslag via een drone aangereikt te krijgen. Het multifunctionele dak in Helmond (foto boven) bevat een combinatie van zonnepanelen, sedum, inheemse kruiden, en nestkasten voor bijen, vogels en vleermuizen. Het circulaire daksysteem, ontwikkeld door ROEF, monitort de vochtigheid van het dak met sensoren en voorziet het groen van regenwater indien nodig. Juryvoorzitter Jakobs: “Dit dak toont hoe klassieke Nederlandse rijtjeshuizen getransformeerd kunnen worden tot levendige oases. Wat normaal een simpel pannendak zou zijn, is nu een thuis voor biodiversiteit en hernieuwbare energie.” De award voor het beste particuliere dak werd toegekend aan een daktuin op een oude timmerfabriek in Nijmegen (foto onder). Deze groene oase, van 35 m² groot, bevindt zich op het dak van een 100 jaar oud gebouw dat is omgebouwd tot vier woningen. De daktuin, mede ontworpen door eigenaar Fleur van den Bosch en uitgevoerd door Mattijs van Dalen van Green Revolution uit Breda, maakt gebruik van circulaire materialen, zoals hergebruikt hardhout (dat eerder als steiger in Amsterdam dienstdeed) en vermalen dakpannen als substraat. Groen paradijs De daktuin biedt niet alleen een rustgevende plek voor de bewoners, maar ook een toevluchtsoord voor dieren. Bijen, vlinders en vogels weten hun weg naar dit groene dak te vinden. Ook huishoudhond Nakkie geniet regelmatig van het groen, samen met zijn viervoetige vrienden. Dit project is een inspirerend voorbeeld van hoe stadsbewoners met beperkte ruimte een groen paradijs kunnen creëren. Bron: Rooftop Awards
FIBOSYSTEM.NL POWERED BY Fibo Wandpanelen: duurzaam en stijlvol Een badkamer renovatie zonder breken, het kan met Fibo wandpanelen. De kant-en-klare panelen kunnen direct over bestaand tegelwerk geplaatst worden. Snelle en gemakkelijke montage staat hierbij centraal. Omdat breek- en hakwerkzaamheden niet nodig zijn, verkort u de doorlooptijd van uw project aanzienlijk. Leverbaar in meer dan 100 decors en lengte 240, 272 en 302cm. Fibo is een product van RET Bouwproducten, het vertrouwde adres voor al uw bouwmaterialen. Heeft u vragen over Fibo system? Neemt u dan gerust contact met ons op via www.retbouwproducten.nl of bel ons op 030-2455555. In diverse tegelmotieven • 40% CO2 reductie t.o.v keramische tegels • Circulair en losmaakbaar • 100% waterdicht door Aqualock • Montage 5x sneller dan tegels • PEFC-gecertificeerd • Geen breek- en hakwerkzaamheden • Weinig overlast voor bewoners • 25 jaar garantie WAAROM TEGELEN ALS HET KAN? Direct over tegelwerk Direct over regelwerk
9 nr. 6 Oktober 2024 Project in beeld Zonnestroomboiler slaat ongebruikte zonne-energie slim op Ruim 40 jaar na de zonneboiler is er nu een zonnestroomboiler. Deze gebruikt niet de warmte van de zon op, maar zet de zonnestroom juist om in warmte, op een slimme manier. Vandaar ook de naam Sunsmart, die door Inventum Technologies in mei van dit jaar op de markt is gebracht. Voor energiebedrijven is dat slimme opslaan een belangrijk element, want op die manier wordt het stroomnet minder zwaar belast. Mede daarom omarmt energieleverancier Vattenfall deze slimme boiler. Het bedrijf heeft een groep van 200 geïnteresseerde klanten geselecteerd om het proces scherper te zetten en de efficiency te verhogen. In deze test wordt het specifiek toegepast in combinatie met een cv-ketel of als men bij een warmtenet is aangesloten. Auteur: Harmen Weijer Foto’s: Inventum Technologies Steeds meer huishoudens met zonnepanelen krijgen te maken met extra kosten voor teruglevering. Dit omdat energiebedrijven de teruggeleverde zonnestroom steeds minder makkelijk verwerkt krijgen in het elektriciteitsnet. Het beste is het om die zonnestroom direct thuis te gebruiken, bijvoorbeeld door het opladen van de elektrische auto of door huishoudelijke apparaten aan te zetten. Maar de meeste bewoners zijn op het moment van veel zonnestroom vaak niet thuis. Dus opslag van deze stroom kan heel kostenefficiënt zijn en ook nog eens zorgen voor minder netcongestie. In de wetenschap dat in 2027 het salderen verdwijnt, heeft Inventum Technologies in mei van dit jaar op dat gebied een nieuwe oplossing gepresenteerd: de Sunsmart. Jean Paul Vonk van Inventum Technologies legt uit wat de Sunsmart precies is. “Deze slimme boiler is een totaalpakket dat bestaat uit een elektrische boiler die we in 4 varianten aanbieden: van 50, 80, 120 of 150 liter. Daarnaast is er de energieverdeler eddi, harvi en de CT-klem. Deze klem meet of je energie teruglevert. Tot slot heb je nog de Home Energy Management app”. Inventum Technologies heeft in deze Sunsmart een intelligenter element geplaatst, dat communiceert met een kastje. “Het slimme element in de Sunsmart boiler moduleert zowel op het moment dat het kan, als op het moment dat het interessant is. Wanneer het kan, gaat het om momenten waarop het zonnig is en er veel energie wordt opgewekt, maar het niet verstandig is om deze energie terug te leveren. Bijvoorbeeld omdat de energiemaatschappij het huishouden op dat moment zou laten betalen voor een teruglevering. Wanneer het interessant is, gaat het erom de opgewekte stroom juist te gebruiken voor het opwarmen van de boiler wanneer de energieprijzen laag zijn. Een van de eigenschappen van deze oplossing is namelijk dat het systeem ook rekening kan houden met dynamische energieprijzen”, stelt Vonk. Slimme aansturing Voor de slimme aansturing van dit systeem wordt een speciaal kastje gebruikt, de eddi. Vonk: “Dit is het brein van de Sunsmart boiler. De eddi signaleert wanneer er een energieoverschot is, en herverdeelt de stroom naar de boiler toe, in plaats van het terug te leveren aan de energieleverancier.” De boiler maakt dan warm water maken, en werkt dus als een thermische batterij: de beschikbare energie wordt omgezet naar warm water. “Dankzij de hoge bewaartemperatuur (88°C) blijft dit warme water opgeslagen in de woning totdat het nodig is, bijvoorbeeld in de badkamer of de keuken. Het kleinste model van 50 liter kan al tot 4,5kW per dag opslaan”, aldus Vonk. Belangrijk is wel dat er al wel zonnepanelen op de woning liggen. Daarnaast is het wel noodzakelijk dat er in huis ruimte is voor de boiler. “De twee grootste vaten, 120 of 150 liter, zijn natuurlijk best groot en vragen ruimte.” De eerste reacties van zowel groothandels als installateurs en energiebedrijven zijn veelbelovend. Een van die energiebedrijven is Vattenfall, die de slimmer boiler aan haar klanten aanraadt. Vonks collega Michel Pothuizen van Inventum Technologies legt uit waarom. “Energiebedrijven zoals Vattenfall willen ervoor zorgen dat het stroomnet niet overbelast raakt. Netcongestie op zonnige momenten voorkomen en het terugleveren van opgewekte stroom wordt steeds duurder voor huishoudens. Daar zoekt iedereen een oplossing voor. Het beste kun je die stroom verbruiken in je huis, maar als er geen verbruik, bijvoorbeeld omdat je naar je werk bent, kan de Sunsmart de ‘verbruiker’ zijn. Deze gaat bij veel zon aan en maakt van de zonnestroom warm water. Het gemiddelde huishouden gebruikt momenteel ongeveer 30% van de zelf opgewekte stroom direct in de woning. Door het toepassen van de Sunsmart lukt het om tot 60 of 70% van de opgewekte zonnestroom binnenshuis houden. Met een accu kun je dat percentage nog opkrikken naar 80 of 90%, dat dus niet op het net wordt gebracht.” Extra ‘verbruiker’ in huis Voor huishoudens die meer zonnestroom opwekken dan dat ze nu verbruiken is met de huidige regelgeving de Sunsmart nu direct erg interessant, voegt Pothuizen hieraan toe. “Met de Sunsmart voeg je namelijk een ‘gebruiker’ toe in je woning, wat je direct gas bespaart en niets hoef te betalen voor het verwarmen van je tapwater. Met een accu realiseer je dit namelijk niet. Je slaat bij een accu alleen op wat je toch gaat verbruiken, terwijl je juist van je zelf opgewekte zonne-energie wil genieten.” Jean Paul Vonk van Inventum Technologies: “Het slimme element in de Sunsmart boiler moduleert zowel op het moment dat het kan, als op het moment dat het interessant is.” Zo werkt de Sunsmart boiler in een woning. De eddi is het brein van de Sunsmart boiler: hij signaleert wanneer er een energieoverschot is, en herverdeelt de stroom naar de boiler toe, in plaats van het terug te leveren aan de energieleverancier.
www.asf-fischer.nl verkoop@asf-fischer.nl +31 (0)320 28 56 10 www.webshop.asf-fischer.nl PREMIUM Geschikt voor haakse slijper met M14-aansluiting Lange levensduur en perfecte afwerking Segmenthoogte van 25 mm Verkrijgbaar in 115 mm en 125 mm
11 nr. 6 Oktober 2024 Thema Badkamerrenovatie: Vloeren Wat zouden badkamerrenovaties zijn zonder zwaluwstaartplaatvloeren? Iedere badkamerprofessional heeft er wel eens mee gewerkt: de LEWIS Zwaluwstaartplaten. Vooral in renovaties met houten draagconstructies worden deze platen als vloer gebruikt vanwege het lage gewicht en sterke overspanning, waardoor een dunne laag mortel voldoende is om een nieuwe vloer te realiseren. Maar waar komt deze vloer eigenlijk van? Tijd voor een historische terugblik, maar ook zeker een blik naar de toekomst. Reginald van Dooremalen van Reppel legt het allemaal uit. Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Reppel. Het is de combinatie van de zwaluwstaartvormige geometerie en het sterke, maar dunne staal, waardoor de LEWIS-vloer tot een begrip zijn geworden in de bouwsector. Maar wie gerede kans dat weinigen weten dat deze vloer al meer dan een eeuw geleden voor het eerst gemaakt zijn. Van Dooremalen: “De LEWIS-vloerplaat is ontwikkeld door Martyn Noel Ridley en Thomas Iving Cammell. De profilering van de stalen bekistings- en wapeningsplaten zorgde voor een samenwerking tussen het staal en de beton. Dat maakte betonvloeren dunner en sterker dan traditioneel gewapende vloeren, terwijl het gewicht van de constructie aanzienlijk werd verminderd. De platen werden geproduceerd door het Britse bedrijf Lewis Construction Company vandaar de merknaam LEWIS Zwaluwstaartplaten.” Naar Europa In 1936 kwam Koos Reppel van het in 1930 opgerichte gelijknamige bedrijf Reppel op een vakbeurs in Manchester het LEWIS-systeem tegen. “Hij wist het voor elkaar te krijgen dat Reppel de licentie kreeg om de platen het te vermarkten in Nederland. Hij zag vooral dat dit de brandveiligheid in gebouwen ten goede kwam, want in die tijd waren de meeste vloeren gemaakt van hout.” Toen in 1939 de Lewis Construction Company zich moest richten op de oorlogsindustrie, werd de productie verplaatst naar België. Na de oorlog werd een flinke ontwikkeling ingezet in de toepassing van de LEWIS zwaluwplaatvloeren. Van Dooremalen: “Door de stijgende welvaart was er groeiende behoefte aan badkamers en keukens. Architecten en constructeurs zagen met name mogelijkheden voor deze plaat in badkamers. De dunne LEWIS vloer vormde een stabiele watervaste ondergrond voor de tegels en plavuizen in deze ruimtes.” Innoveren De groei die daardoor ontstond, zorgde ervoor dat de productie in 1976 naar Nederland werd gehaald. “En we zijn ook gaan innoveren met bijvoorbeeld het proces. Voorheen werden de platen gezet op de zetbank, maar vanaf de productie in Nederland zijn we een rolvormmachine gaan gebruiken. We zijn ook in de constructie van de platen gaan innoveren. Zo hebben we de platen inklikbaar gemaakt, waardoor de platen elkaar overlappen en als één volledige schijf op de draagconstructie liggen. Daarnaast zijn we met andere soorten staal gaan werken, die sterker zijn en waardoor grotere overspanningen mogelijk zijn. We hebben de vorm in dat kader ook meer naar een S-vorm gebracht. Pasvorm, samenwerking met de mortel én sterkte van de platen tijdens de uitvoeringfase zijn hierdoor geoptimaliseerd. De originele LEWIS Zwaluwstaartplaten zijn ook veilig beloopbaar bij grotere overspanningen tussen de balken.” Anno 2024 zijn duurzaamheid en circulariteit de sleutelwoorden in het verbeteren van de vloerplaat. “Het mooie is dat we nu net als in het begin door de eerste ontwikkelaars, kijken naar zo min mogelijk materiaal te kunnen gebruiken. Destijds was de plaat daarvan een resultaat, zodat er geen dikke, zware betonplaat als vloer moest worden gelegd. Tegenwoordige kijken we er met duurzame en circulaire blik naar: minder materialen is beter voor het milieu. En de vloer past heel goed in het gebruik van vloerverwarming, wat op dit moment een hot topic is. Deze plaat werkt als warmtespreider. In combinatie met de mortel die op de plaat komt, heb je een thermische massa, waardoor die vloerverwarming heel goed rendeert.” Ook in de afwatering heeft Reppel meegedacht om heikele punten aan te pakken. “Het afvoerputje is altijd al een ingewikkeld item bij badkamers. Op dat vlak werken we bijvoorbeeld samen met Easy Drain en hun douchegoten. Samen hebben we beugels ontwikkeld, waar deze lijngoten op kunnen worden bevestigd.” Toekomst Voor de toekomst staat de ontwikkeling van de al meer dan een eeuw oude zwaluwstaatplaatvloer niet stil, vertelt Van Dooremalen. ”Denk bijvoorbeeld aan de afwerking op de LEWIS zwaluwstaartplaat. En de LEWIS 0.7 plaat kan inmiddels ook voorzien worden van een droge plaatafwerking. Ook met betrekking tot corrosiebescherming ontwikkelen we verder. De LEWIS 0.7 plaat is standaard voorzien van een duurzame Magnelis ZM70 coating. Voor buitengebruik van de LEWIS platen gebruiken we Magnelis ZM310 bescherming. Met deze bescherming kunnen de platen zelfs in kustgebieden en de industrie worden toegepast.” Eeuw oud systeem bewijst nog steeds zijn kracht Koos Reppel van het in 1930 opgerichte gelijknamige bedrijf Reppel kwam op een vakbeurs in Manchester het LEWIS-systeem tegen. Hij wist het voor elkaar te krijgen dat Reppel de licentie kreeg om de platen het te vermarkten in Nederland. Op de zwaluwplaatvloeren kan eenvoudig vloerverwarming worden aangelegd. De dunne LEWIS vloer vormt een stabiele watervaste ondergrond voor de tegels en plavuizen in badkamers.
12 nr. 6 Oktober 2024 Thema Badkamerrenovatie: Project Groningse studentenflat krijgt 261 prefab badkamers tijdens renovatie Na de verbouwing van 3 studentenflats in de Groningse wijk Selwerd van woningcorporatie Lefier, is het nu de beurt aan de studentenflat van Lefier aan de Van Heemskerckstraat. Deze flat uit de jaren ’60, met kamereenheden voor studenten, is flink verouderd. De bewoners delen de keuken en sanitair met 13 medebewoners. Bovendien zij de kamers met gemiddeld 15 m2 niet al te groot. De student van nu wil meer kwaliteit. De renovatie levert daarom niet alleen een duurzamere flat op, de studenten krijgen ook een eigen badkamer die prefab wordt geproduceerd en ter plaatse direct kan worden aangesloten. Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Van Wijnen/Portisa Met deze renovatie worden de kamers semi-zelfstandig, dat wil zeggen dat iedere kamer een eigen badkamer met toilet krijgt. De keuken en woonkamer worden nog steeds gedeeld met 6 medebewoners. De nieuwe kamers worden gemiddeld 19 m2. Daarvoor wordt de flat aan zowel de voor- als de achterzijde een stuk uitgebouwd. Op de begane grond komen gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een wasserette en studieruimtes. Er zijn ook plannen voor een restaurant en een zaaltje, waar bijvoorbeeld een wijkvereniging gebruik van kan maken. Dat zorgt voor verbinding met de buurt. Het terrein rond de flat wordt groener en biedt plekken waar studenten gezellig buiten kunnen zitten. Innovatieproject Al met al is het een flinke renovatie, die bouwonderneming Van Wijnen uitvoert. Tegelijkertijd loopt er bij Van Wijnen Groningen B.V. een Europees onderzoeks- en innovatieproject. De innovaties die hier worden ontwikkeld worden getest tijdens dit renovatieproject. Douwe Feitsma, projectcoördinator bij Van Wijnen, vertelt in een informatief filmpje op de website van Van Wijnen Groningen B.V. over dat project. “Dit is een Horizon Europe project, dat een samenwerking is tussen 23 partijen uit zeven landen. Deze focust zich op de innovatie in de woningbouwrenovatie. De innovatie die we hier gebruiken met onze partners Lefier, WEBO en New Energy Coalition, is robotisering: we zetten een boorrobot en een slooprobot in. Daarnaast ontwikkelen we een afvalsorteeroplossing, waarmee de juiste plastics op de juiste manier kunnen worden gescheiden.” Daarnaast worden er ook slimme sensoren geplaatst in de gehele flat, die het gebruikscomfort van de flat goed in beeld kan brengen. “En we gebruiken een innovatieve staalconstructie om de gevel te kunnen ‘uitbuiken’, zodat in elk appartement er extra vierkante meters bijkomen. Deze prefab-gevel is ontwikkeld door WEBO”, aldus Feitsma. Strippen met robot De werkzaamheden die inmiddels zijn begonnen, bestonden allereerst uit het geheel strippen van de flat. Daar is de slooprobot ARE 1.0 gebruikt van het Poolse bedrijf Advanced Robotic Engineering. Dit is een hybride robot, die desgewenst een uur op de batterij kan slopen, vertelt Konrad Popielas, operator bij ARE. “Hij is bovendien heel compact, ondanks dat het in deze flat om kleine openingen gaat. Maar het slopen van de binnenmuren ging heel gemakkelijk. Met alleen druk van de arm vielen de stenen al naar beneden.” Popielas heeft wel een advies voor het doorontwikkelen van de innovatie: “Met meer data in het BIM-ontwerp kunnen we de leidingen en kabels, die in het gebouw zitten en moeten blijven, nog beter zien, zodat we niet te veel slopen.” Na het slopen is het voorbereidende werk voor de opbouw gestart, waarbij de Hilti Jaibot is gebruikt. Dit is een boorrobot, die wordt aangestuurd door het BIM-ontwerp, vertelt Gerben Olthoff, operations coördinator van Hilti Nederland, in hetzelfde filmpje van Van Wijnen Groningen B.V. “Digitaal wordt daar de input van alle punten aan de robot gegeven om op de bouw te boren, in plafond of in wand. Het voordeel van de Jaibot is dat vaklui niet meer boven hun hoofd hoeven te boren. De Jaibot kan ook een markering afgeven bij een boorgat. In een renovatieproject zitten in het bestaande gebouw al veel gaten en je wilt weten welke de nieuwe en de juiste gaten zijn voor het boorplan.” Eigen badkamer Een andere nieuwigheid, zeker voor de studenten, is dat zij een eigen badkamer krijgen, waar ze voorheen de sanitaire ruimte met elkaar moesten delen. Deze badkamers worden geproduceerd en geleverd door Portisa, die gespecialiseerd is in dit soort inbouw badkamers, vertelt directeur Frederike Cernoia desgevraagd. “Wij ontwikkelen en produceren deze badkamers geheel prefab op onze locatie bij Gorinchem. Voor deze renovatie leveren wij liefst 261 prefabbadkamers, en ik kan gerust zeggen dat dit een droomproject is. Niet alleen qua volume, maar ook de hoge Innovatieve methoden helpen bij renovatie van jaren 60 flat De afgelopen maanden is bouwbedrijf Van Wijnen Groningen druk bezig geweest met het strippen van de flat. De studentenflat van woningcorporatie Lefier aan de Van Heemskerckstraat met kamereenheden voor studenten stamt uit de jaren ’60 en is flink verouderd. Een renovatie, inclusief verduurzaming en woningverbetering voor de bewoners is hard nodig.
13 nr. 6 Oktober 2024 mate van afwerking die hier wordt gevraagd door de opdrachtgever. Zo leveren we de badkamers in verschillende wandkleuren, en dat zorgt voor een kleurig geheel.” Ook Portisa maakt volop gebruik van het 3D-ontwerp, want de prefab badkamer komt volledig afgewerkt uit de fabriek om ingebouwd te worden in de flat. “Dat betekent dat we alle leidingen voor water en verlichting en afvoerpijpen hebben ingebouwd. Voor de vloer gebruiken we gerecycled PET; ook dat is een nieuwigheid voor ons. De wanden zijn van gecoated staal, vandaar de mogelijkheid van zoveel diverse kleuren. Deze wanden hoeven dus ook niet betegeld te worden.” Als eerste in nieuwe gebouw De badkamers zijn de afgelopen weken geproduceerd en geassembleerd. Cernoia: “In het begin was dat vooral leerervaringen opdoen, maar door de hoge mate van repetitie hebben ons proces snel weten te verbeteren en te versnellen. De badkamers zijn zodra ze gereed waren, op de trailer gezet naar Groningen. We hebben ze alle 261 in enkele dagen naar de studentenflat gebracht.” Als eerste nieuwe toevoeging na het strippen van de flat zijn de badkamers door een hijskraan van Mammoet door de inmiddels gestripte gevel naar binnen gebracht en geplaatst op de plek waar de overige leidingen en pijpen aansluiten op de badkamer. Cernoia: “Dankzij BIM is dat op precies de juiste plek gebeurd. We helpen daar overigens wel goed bij, want het is en blijft nog steeds mensenwerk.” Voor woningcorporatie Lefier is de renovatie van deze studentenflat belangrijk, omdat ze “als sociale verhuurder woonruimte voor studenten betaalbaar wil houden”, zegt Pieter Witzenburg, directeur vastgoed bij Lefier. ”En ook willen we graag dat studenten elkaar in hun pand kunnen ontmoeten. We zien dat veel studenten gezamenlijke ruimtes en voorzieningen erg waarderen. Vandaar dat we er semi-zelfstandige kamers van maken, geen studio’s.” Het betonnen casco, dat is blijven staan, krijgt de komende maanden een nieuwe schil. Ook worden de kamers goed geïsoleerd en komt er een energiezuinige installatie met een warmtepomp, zodat men in 2030 van het gas af kan. Daar helpen ook de innovatieve zonnepanelen in de gevel bij. Door een efficiënte herindeling krijgt de flat er 36 kamers bij, een mooie uitbreiding van het aanbod voor studenten in de stad. De renovatie van studentenflat Van Heemskerck is naar verwachting medio volgend jaar klaar. De badkamers zijn door een kraan van Mammoet in de gestripte flat gehesen en door de installateur in de appartementen geïnstalleerd. Na uitbreiding zijn er nu 263 studentenwooneenheden in de flat, en in elk van deze kamers is nu een prefab badkamer geplaatst. Deze is door Portisa geheel prefab opgebouwd. Na het slopen is voor het boren van de nieuwe gaten de Hilti Jaibot boorrobot gebruikt, die aan de hand van het BIM-ontwerp precies op de juiste plaats de benodigde gaten heeft geboord. Bij het slopen van de binnenmuren is de ARE 1.0 slooprobot gebruikt.
BUILDING THE FUTURE TOGETHER www.rubi.com 1 Ontworpen voor het snel boren van alle soorten keramische tegels, inclusief porselein, maar ook geschikt voor het boren van natuursteen zoals graniet of marmer 2 Vacuüm gesoldeerde boren die zorgen voor snel droog boren met zeer goede kwaliteit. 3 Hoge kwaliteit diamant, geconcentreerd op de rand van de boorsegmenten. Het diamant is precies daar waar het zijn werk moet doen. 4 Geïntegreerde wax alleen in de kleinste diameters (6 - 12 mm) voor koeling en stofbinding. DRYGRES PREMIUM DIAMANTBOREN Boren tot in de perfectie met drievoudige levensduur Al meer dan 30 jaar zorgt Schlüter-KERDI voor een betrouwbare afdichting in combinatie met tegels en natuursteen. Met de afdichtingsmat, banden, vormstukken, buismanchetten en de afdichtingslijm KERDI-COLL-L beschikt u over een volledig systeem voor een duurzaam veilige contactafdichting. De afdichtingsmat is beschikbaar in breedtes van 1 m, 1,50 m en 2 m. schlueter-systems.nl Schlüter®-KERDI schluetersystemsbenelux De betrouwbare contactafdichting
Thema Badkamerrenovatie: Techniek Efficiënter renoveren met afschotsysteem De bestaande voorraad van de vorige eeuw wordt momenteel massaal gerenoveerd. Enerzijds door de energietransitie, anderzijds door veranderende woonwensen. Ook is de inrichting van veel woningen vaak gedateerd en aan vernieuwing toe. Daardoor wordt bij veel renovaties ook gelijk de badkamer aangepakt. Maar het realiseren van een nieuwe vloer met afschot is niet echt arbeidsvriendelijk. Eerst de oude vloer slopen en dan op de knieën een smeervloer met afschot aanbrengen. Afschotsysteem Gelukkig biedt Omnicol een innovatief systeem: een gietdekvloer op afschot met behulp van de afschotmal van AfBouw-Centrum Assen. Het nieuwe systeem bestaat uit de cementgebonden gietmortel SPM R omnimix in combinatie met een herbruikbare afschotmal. Deze kunststof mal komt ter plaatse van de douchehoek te staan, vrij van de ondergrond. Met behulp van stelschroeven wordt de mal waterpas gesteld. Bij het gieten vloeit de mortel onder de aflopende mal, die zo het afschot vormt inclusief de aansluiting voor de afvoerput. Na ongeveer twee uur kan de mal worden verwijderd en na twaalf uur is de nieuwe vloer betegelbaar. Voordelen Het Afschotsysteem biedt veel voordelen. Er hoeft minder te worden gesloopt, dus is er ook minder overlast en bouwafval. De cementgebonden gietmortel is verder makkelijk met de hand te verwerken, maar is eventueel ook verpompbaar. Dus geen smeervloer meer aanbrengen op je knieën. Bovendien wordt veel tijdwinst bereikt doordat gieten sneller gaat dan handmatig smeren. Fijn voor de verwerker, maar ook voor de bewoners, door de kortere doorlooptijd. Het gieten kan verder met dunne lagen, waardoor er minder materiaal nodig is dan bij een smeeervloer. Door het geringere gebruik en minder sloopafval is de belasting voor met milieu ook veel lager. En na twaalf uur kun je al tegelen, terwijl je bij een smeervloer eerst moet wachten tot dat deze geheel droog is. Het resultaat is een vloer met gegarandeerde kwaliteit, bij gebruik van het volledige lijmsysteem van Omnicol! Meer info: https://totalsolution.omnicol.eu Een badkamer renoveren is behoorlijk arbeidsintensief. Het is werken in een kleine ruimte met veel disciplines en dan moet er ook nog een vloer met afschot worden gemaakt in de douchehoek. Omnicol, specialist in badkamer renovaties met een ergonomisch focus, maakt het vakmensen een stuk eenvoudiger met het ‘Afschotsysteem’. Hiermee kun je ergonomisch en efficiënt een vloer op afschot maken, met extra kwaliteitsgarantie. Plaatsen van speciaal ontwikkelde op maat gesneden douchetegel van Mosa. Gieten van de douchevloer, met afschotsysteem voor de douchehoek. www.asf-fischer.nl verkoop@asf-fischer.nl +31 (0)320 28 56 10 www.webshop.asf-fischer.nl
www.renovatietotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=