RenovatieTotaal 5 - 2023

Hét platform voor de renovatiesector ACTUEEL “Miljarden van Rijk nodig voor renovatie schoolgebouwen” 5 BOUWHISTORIE Pompen, bouwhistorisch relevant? 31 INSTALLATIES Museum van gas af met HT-warmtepompen 46 NUMMER 5 | JAARGANG 13 | SEPTEMBER 2023 Cementgebonden gietdekvloer voor nieuwe Lidl-supermarkt Pag. 8 Thema: Vloeren & Afbouw

De warmtepomp zonder buitenunit. Alles in huis! Inventum Technologies is de uitvinder van de binnenwarmtepomp. Met deze warmtepomp worden woningen verduurzaamd zonder buitenunit of grondboring. Onze binnenwarmtepompen hebben een geïntegreerd ventilatiesysteem. Daardoor is een traditionele MV-box of WTW-unit overbodig. Zo sla je twee vliegen in één klap: je combineert ventileren en verwarmen in één opstelling. En dat bespaart weer ruimte! www.inventum.com De warmtepomp zonder buitenunit. Alles in huis!

3 nr. 5 September 2023 Redactioneel In dit nummer COLOFON RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft. Jaargang 13, nummer 5, september 2023 Uitgever Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Hoofdredactie Harmen Weijer redactie@renovatietotaal.nl Redactie Frank de Groot Joop van Vlerken Medewerkers Haico van Nunen Willard van Reenen Marketing & Communicatie Maxime Wendt (0570) 768642 E-mail: maxime@handelsuitgaven.nl Advertenties Tom Sotthewes (0570) 654660 E-mal: tom@handelsuitgaven.nl Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Ontwerp en Opmaak Bureau OMA, Doetinchem www.bureauoma.nl Cover Cementgebonden gietdekvloer voor nieuwe Lidl-supermarkt (pag. 8) Druk Rodi Rotatiedruk RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 861009 E-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd. Thema Vloeren & Afbouw: Katoenisolatie circulair alternatief voor vloerisolatie 11 Interview: “ Meer particuliere woningeigenaren helpen bij verduurzaming.” 24 Installatienieuws: Grootste warmtepompfabriek van Nederland geopend 50 4 Actueel 7 Column 8 Vloeren & Afbouw: Project in Beeld 13 Vloeren & Afbouw: Nieuwe jas voor oude Melkfabriek 15 Vloeren & Afbouw: “Juiste volgorde isoleren” 19 Vloeren & Afbouw: Productoverzicht 26 Interview: Duurzame en goed isolerende deuren 29 OudNieuw 31 Installaties: Bouwhistorie 33 Installaties: Beste koudemiddel is propaan 35 Installaties: Ventileren zonder toevoerkanalen 37 Installaties: Project HT lucht/water warmtepompen 39 Installaties: Actueel 41 Installaties: Recordaantal warmtepompen verwacht 43 Installaties: Project Van der Brugghenschool in Huizen 45 Installaties: Productoverzicht 46 Installaties: Project Tropenmuseum 48 Installaties: Happy Balance 53 Installaties: Cursussen & Opleidingen 55 Productoverzicht Succes vieren De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) kwam vorige week met een mooie opsomming op dit vlak. Ze keek daarbij naar de bereikte resultaten in de afgelopen 10/11 jaar, omdat in 2013 het beroemde Energieakkoord werd getekend. De cijfers zijn best indrukwekkend. In tien jaar steeg het aandeel duurzame energie van 4,7 procent in 2013 naar 16,7 procent nu, een verviervoudiging dus. Voor andere resultaten is de stijging nog opvallender. Neem het aantal zonnepanelen op Nederlandse daken: dat steeg van 2 miljoen in 2013 naar 54 miljoen in 2023. Het aantal goed geïsoleerde huizen steeg van 123.000 in 2014 naar 1.500.000 anno nu. In woningen zijn nu 500.000 warmtepompen geïnstalleerd; dat waren er in 2012 nog maar 70.000. En voor die warmtepompen wordt steeds vaker hernieuwbare elektriciteit gebruikt, want dat percentage vloog omhoog: van 5 procent in 2013 naar liefst 46 procent in 2023. Nu dreigt het risico dat we achterover gaan hangen, en denken: dit hebben we maar mooi bereikt, de rest volgt vanzelf. Dat helpt natuurlijk niet om bijvoorbeeld niet 1,5 miljoen woningen goed geïsoleerd te hebben, maar uiteindelijk liefst 7,5 miljoen woningen. Want dat willen we bereikt hebben in minder dan 10 jaar van nu. In deze editie van RenovatieTotaal roept Haico van Nunen in een interview (p. 24-25) niet voor niets op om vooral particuliere woningeigenaren meer te helpen bij de verduurzaming van hun woningen. Hij pleit voor soort Regionale Dienst voor Energietransitie, waarin meerdere gemeenten aan deelnemen. Die krijgt dan de taak om de energietransitie, ook in de bouw, praktisch uit te voeren. Daar ligt een schone taak weggelegd voor het nieuwe kabinet. Maar laten we positief eindigen met de woorden van de NVDE zelf: Als je nog veel te doen hebt, vergeet je soms hoeveel je hebt bereikt. Harmen Weijer Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

4 nr. 5 September 2023 Actueel Rijkskantoor Surinameweg in Haarlem duurzaam, maar vooral circulair gerenoveerd Het rijkskantoor Surinameweg 4 in Haarlem is begin deze zomer door BAM Bouw en Techniek opgeleverd aan opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf. De grootschalige renovatie van het oude FIOD-­ gebouw is een toonbeeld van circulariteit. Het gesloten en donkere gebouw (ruim 12000m2 BVO) is getransformeerd naar een open en transparante werkomgeving, waar Rijkswaterstaat straks haar plek gaat vinden. Al vanaf de ontwerpfase was het uitgangspunt gebruik te maken van circulaire, hergebruikte materialen. In het gebouw zie je de circulaire elementen duidelijk terug. Er zijn bijvoorbeeld wandpanelen geplaatst welke gemaakt zijn van bestaande minerale en stalen plafondplaten, die dienen als geluidsdemping en magneetborden en hebben ook een esthetische functie. Ook bestaande installaties zijn na een uitgebreide inspectie (deels) hergebruikt. Voor het vergadercentrum dat is aangebouwd (380 m2) is middels een volledig circulaire constructie gerealiseerd. Het vergadercentrum is daarnaast demontabel én remontabel. De daktuin boven op de aanbouw vormt het verbindende element tussen het gebouw en het boslandschap. Hierdoor sluit het vernieuwde gebouw aan op de visie ‘Stad tussen de bomen’ van de gemeente Haarlem. Open Up Leidend principe voor het gehele ontwerp is het concept Open Up! Met als doel het bestaande gebouw te transformeren van een gesloten bastion naar een lichte en transparante werkomgeving. De naar binnen staande erkers zijn naar buiten gekeerd voor meer licht en meer vloeroppervlak en op de begane grond zijn delen van de bestaande betonnen gevels verwijderd en voorzien van glazen puien. Het open karakter is in het interieur doorgezet. De lange gesloten gangen hebben plaatsgemaakt voor een grotendeels open werkvloer. De indeling is flexibel en eenvoudig aan te passen. Om meer ruimte te ervaren en karakteristieke gebouwelementen zichtbaar te maken, komen de gebouwinstallaties in het zicht. Het ontwerp is het resultaat van de integrale samenwerking tussen BAM Bouw en Techniek – Projecten, MVSA Architects, Beyond Space, Copijn en DGMR. BAM Advies & Engineering is verantwoordelijk voor de installatietechnische en constructieve ontwerpwerkzaamheden. Bron: BAM Bouw en Techniek Kantoorgebouw Dutch Tech Campus in Zoetermeer wordt verduurzaamd BAM Bouw en Techniek gaat in opdracht van PingProperties het toekomstige kantoor van TKH Security op de Dutch Tech Campus in Zoetermeer verduurzamen en moderniseren. Op de Dutch Tech Campus zijn diverse nationale en internationale bedrijven gericht op communication, mobility en e-health care op één centrale plek gehuisvest. De bedrijven zijn direct of indirect verbonden aan smart technologie. Het Dutch Tech Campusterrein heeft bijna 42.000 m² kantoorruimte, alsmede hoogwaardige bedrijfs- en productieruimte verspreid over een terrein van 13 ha en kent veel bedrijfskritische installaties die 24/7 operationeel dienen te zijn. Voor het TKH-project verduurzaamt zij in totaal 5.484 m2 v.v.o., waarvan 3.909 m2 kantoor, alsmede 1.575 m2 bedrijfsruimte en 150 parkeerplaatsen. Het gehele gebouw zal naar energielabel A+ gebracht worden en wordt voorzien van een nieuwe hoofdentree, verbindende vides en een sedumdak. De gebouwrenovatie wordt in twee delen opgeleverd. Er wordt eerst begonnen met de bedrijfsruimte, waarna de kantoorruimte wordt gerenoveerd. De deeloplevering van de bedrijfsruimte vindt plaats in oktober 2023. Medio maart 2024 neemt TKH Security haar intrek in het nieuwe kantoor. BAM gaat bij deze renovatie specificaties en handleidingen van toegepaste producten vastleggen in een materialenpaspoort voor gebouwen. De kennis in een dergelijk paspoort maakt hoogwaardig toekomstig hergebruik van materialen mogelijk. Zo worden de mogelijkheden van digitalisering en industrialisering optimaal benut en weet de eigenaar of beheerder zo welke producten hij bezit, hoe ze te demonteren zijn en dus ook hoe ze herbruikbaar zijn. Door het plaatsen van onder meer zonnepanelen, warmtepompen, dakisolatie en ledverlichting brengt BAM het gebouw naar energielabel A+. Bron: BAM Bouw en Techniek

5 nr. 5 September 2023 Subsidie emissieloze bedrijfsauto’s maximaal aangevraagd “Miljarden van Rijk nodig voor renovatie van schoolgebouwen” De vernieuwing en renovatie van schoolgebouwen in Nederland moeten hoog op de prioriteitenlijst van het ministerie van OCW worden gezet. Daarvoor moet extra geld beschikbaar gesteld worden, naar schatting € 1,2 miljard per jaar. Dat vragen de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de PO-raad en de VOraad aan de nieuwe, maar wel demissionaire minister van OCW, Mariëlle Paul. De brandbrief is nodig, stellen de organisaties, omdat de voorganger van Mariëlle Paul, Dennis Wiersma, wel al stappen zette om de onderwijshuisvestingssector klaar te maken voor een grote impuls, door middel van de voorbereidingen van de programmatische aanpak en het Innovatieprogramma Onderwijshuisvesting. “Maar alle oplossingsrichtingen schieten tekort, zolang het Rijk geen extra geld beschikbaar stelt voor de exploitatie en om scholen te vernieuwen, te renoveren en te onderhouden”, stellen de organisaties duidelijk. De drie organisaties beseffen overigens goed dat Paul als startende en demissionaire minister deze forse opgave niet direct kan oplossen. “Dit is noodzakelijk om te zorgen dat er in een volgend regeerakkoord voldoende geld wordt vrijgemaakt om hiermee tempo te kunnen maken.” In de brief refereren algemeen directeur Leonard Geluk van VNG, Freddy Weima, voorzitter van de PO-raad en Ingrid de Bonth, vicevoorzitter VOraad, aan een ongeval in mei in Rotterdam. “In mei is een stuk beton uit het plafond van een Rotterdamse school gevallen. Er is bijna geen gebeurtenis denkbaar die het gelijk van uw woorden beter illustreert. Gelukkig hebben zich hierbij geen persoonlijke ongelukken voorgedaan. Dit voorval onderstreept de urgentie en noodzaak van de vernieuwing van de schoolgebouwen, en de potentieel dramatische, directe gevolgen van verder uitstel.” Naar aanleiding van dit incident stuurde minister De Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening een brief aan gemeenten om te zorgen dat de schoolgebouwen die met dezelfde zogehten MuWibouwmethode zijn neergezet, worden geïnspecteerd en zo nodig hersteld. “Let wel: dit betreft een flink aandeel van de schoolgebouwen in het PO en VO. Hoewel gemeenten in hoge mate de noodzaak voelen dat deze schoolgebouwen geïnspecteerd en hersteld moeten worden, vinden we het onvoldoende dat dit de enige voorgestelde oplossing is. Het betreft schoolgebouwen die tot 72 jaar oud zijn, waarbij we binnen deze aanpak alleen pleisters plakken (pleisters die gemeenten en schoolbesturen zelf mogen betalen). Het is tijd dat de aandacht van het volgende kabinet gaat naar de enige oplossing die echt uitkomst biedt”, aldus de drie organisaties. Volgens hen is het al jarenlang duidelijk dat de rijksoverheid veel extra middelen moet vrijmaken om alle Nederlandse schoolgebouwen voor 2050 te renoveren en te vernieuwen. “Dit bedrag is door inflatie gestegen van 730 miljoen euro per jaar naar 1,2 miljard euro per jaar. Maar alleen zó kan er een gezond binnenklimaat in alle schoolgebouwen komen, en kunnen we schoolgebouwen verduurzamen en geschikt maken voor inclusief en modern onderwijs.” Bron: VNG De subsidiepot van de Subsidieregeling Emissieloze Bedrijfsauto’s (SEBA) is eind augustus geheel leeggeraakt. De SEBA is voor ondernemers die willen overstappen op een elektrische of waterstofelektrische bedrijfsauto. Het aantal uitstootvrije (emissieloze) bedrijfsauto’s dat er met de subsidie bijkomt in Nederland, stijgt dit jaar met bijna met de helft. Elektrische of waterstof-elektrische bedrijfsauto’s zijn goedkoper in onderhoud en brandstof, maar duurder in de aanschaf. Daarom kunnen ondernemers tot en met 2024 subsidie aanvragen als ze een schone bedrijfsauto kopen of financial leasen. Dit jaar was er 33 miljoen euro subsidie beschikbaar voor elektrische of waterstof-elektrische bedrijfsauto’s. Dat is meer dan in 2022. Het aantal ondernemers dat subsidie krijgt, ligt in 2023 ruim 1/3e hoger dan in 2022. Het gemiddelde subsidiebedrag per bestelbus ligt dit jaar op € 4.500. Kleinere ondernemers ontvangen meer subsidie dan grotere ondernemers. Daarnaast kunnen ondernemers belastingvoordelen krijgen bij de aanschaf van een elektrische bestelbus. Steeds meer ondernemers maken de overstap naar een elektrische of waterstof-elektrische bedrijfsauto. Op dit moment rijden er ruim 18.000 elektrische bedrijfsauto’s rond in Nederland. Dit jaar komen er, met subsidie, ruim 7.500 elektrische bedrijfsauto's bij. Dat betekent dat het aantal elektrische bedrijfsauto's met bijna de helft stijgt. Ondernemers kunnen de SEBA vanaf dinsdag 9 januari 2024 opnieuw aanvragen. We maken het beschikbare budget voor 2024 later bekend. Bron: RVO

6 nr. 5 September 2023 Actueel Transformatie kantoor levert 88 woningen op Kantoorgebouw ‘De Swollenaer’ aan de Zwartewaterallee in Zwolle wordt getransformeerd naar 88 duurzame appartementen voor sociale verhuur. Het gaat om huurwoningen voor woningcorporatie SWZ. Bouwonderneming Plegt-Vos voert de transformatie uit voor SWZ. Dit project maakt gebruik van de Stimuleringsregeling Flex- en Transformatiewoningen van het ministerie van Volkshuisvesting & Wonen. Vandaar dat minister Hugo de Jonge de start van de transformatie afgelopen juni markeerde, tezamen met Wiepke van Erp Taalman Kip (bestuurder woningcorporatie SWZ), Gerdien Rots (wethouder gemeente Zwolle) en Theo Opdam (algemeen directeur Plegt-Vos Bouwgroep). De Stimuleringsregeling Flex- en Transformatiewoningen vanuit het ministerie joeg eind 2022 een constructieve samenwerking tussen alle partijen aan, die leidde tot een snelle besluitvorming. Minister Hugo de Jonge: “Hierdoor is het mogelijk om van oud vastgoed snel nieuwe woningen te creëren voor de alsmaar groeiende vraag. Een mooi voorbeeld hoe het wel kan én moet.” Slimme Huizenfabriek “Een mooie uitkomst voor onze woningzoekenden”, vindt Wiepke van Erp Taalman Kip. “Er is veel vraag naar energiezuinige, betaalbare woningen”. Plegt-Vos gaat daarvoor zorgen, belooft Jauke Klein. “Voor de transformatie van het gebouw maken we gebruik van onze Slimme Huizenfabriek. Daardoor is het mogelijk om snel, duurzaam en betaalbaar te verbouwen”. Het gebied rondom de Zwartewaterallee maakt zelf ook een transformatie door. “Dit project is een eerste stap in de totale gebiedsontwikkeling van de Zwartewaterallee”, zegt Gerdien Rots. “Het fungeert als vliegwiel. Want ook als gemeente willen we dat er voor iedereen die in Zwolle wil wonen, een fijne plek is.” Bron: SWZ ‘Gespikkeld’ appartementencomplex Zwolle gerenoveerd Vier appartementenblokken uit de jaren zestig in Zwolle-Noord worden gerenoveerd. Het gaat in totaal om 72 appartementen, waarbij ongeveer de helft van de appartementen van woningcorporatie SWZ is. De andere appartementen hebben een particuliere eigenaar. Heijmans voert de werkzaamheden uit, die in juli is gestart en halverwege oktober klaar moet zijn. De vloeren van de bergingen, buitenmuren en bovenste verdiepingsvloer worden geïsoleerd. Het oude glas wordt vervangen voor nieuw hoog rendement glas. Ook de brandveiligheid wordt verbeterd. Er komt een nieuw ventilatiesysteem en elk appartement krijgt 5 zonnepanelen. Huurders krijgen de mogelijkheid om elektrisch te koken en de geiser wordt vervangen door een boiler. Hiermee wordt het appartement gasloos. Verder worden de radiatorkranen en radiatoren vervangen. De huurder kan ook kiezen om de keuken te vervangen. Samenwerking Tot voor kort was het vrijwel onmogelijk om een VvE-gebouw te verduurzamen, omdat VvE’s hier over het algemeen niet de financiële middelen voor hebben. Door een intensieve samenwerking tussen het bestuur van de VvE’s, SWZ, aannemer Heijmans en financier Energiefonds Overijssel is de verduurzaming wel mogelijk geworden. Bijzonder in dit project is dat vrijwel alle leden van de VvE overtuigd waren van het belang tot verduurzaming. Dit leidde tot een bijna unaniem besluit voor verduurzaming. “We zijn zeer blij dat dit gelukt is”, vindt Nico van der Beek, projectmanager bij SWZ. “Door de verduurzaming wordt de energierekening van de bewoners flink verlaagd, wat zorgt voor lagere woonlasten”. Joost Vlot, Investment Manager bij Energiefonds Overijssel zegt over het project: “Je ziet niet vaak dat het belang van verduurzaming gedragen wordt door zowel particuliere eigenaren, de woningcorporatie en de huurders gezamenlijk. De VvE’s Hogenkampsweg laten zien dat dit mogelijk is.” Bron: SWZ

(Advertentie) 7 nr. 5 September 2023 Column In elk nummer van RenovatieTotaal geeft dr.ir. Haico van Nunen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. Haico van Nunen is adviseur bij BouwhulpGroep en lector Duurzame Renovatie bij het kenniscentrum Duurzame HavenStad van Hogeschool Rotterdam. Practice what you preach Als je dagelijks bezig bent met renovatie ontkom je er niet aan om zelf ook je woning aan te passen. Als expert weet je waar te zoeken, wat er in de markt te krijgen is en hoe dit past in een specifieke situatie. Dat stelt je in staat om informatie te verzamelen en keuzes te maken en uiteindelijk tot verduurzaming over te gaan. In mijn eigen huis, gebouwd in 1928, betekende dit onder meer dat ik afgelopen jaar een hoge temperatuurwarmtepomp heb geplaatst. Ondanks alle voorbereidingen en uitzoekwerk vooraf, was de warmteafgifte niet direct zoals verwacht. De complexiteit van het door de jaren heen telkens weer aangepaste verwarmingssysteem stelde extra eisen aan het inregelen, voor een goed resultaat. Als expert weet je dan wat er speelt, en heb je er zelfs wellicht lol in om uit te zoeken waar de schoen wringt. Maar stel je bovenstaande situatie nu eens voor als leek… Geen idee welke oplossingen er bestaan, wat past in jouw woning en waar je voor moet kiezen. Ten eerste is dan de vraag hoe word je geadviseerd? Met ‘Ik wil verduurzamen’ kun je nog steeds vele kanten op. Je moet zelf al aangeven dat je op zoek bent naar oplossingen voor verwarmen, maar dat weet je juist niet. En aan wie vraag je het? Een verkoper komt al snel bij zijn eigen producten uit. Bij een adviseur betreft het vaak betaald advies, een weg die individuele bewoners niet direct als eerste inslaan. Zij kiezen veel eerder voor een laagdrempelige aanpak van bijvoorbeeld een energiecoach. Maar dat zijn vaak vrijwilligers met beperkte kennis, die goed in staat zijn om eenvoudige maatregelen te adviseren, maar complexe en samengestelde maatregelen (zoals een warmtepomp met de juiste afgifte) valt al snel buiten hun kennisveld. Dat stelt ons voor een ingewikkeld vraagstuk. Hoe zorgen we dat Nederland op een passende wijze verduurzaamt? Als mensen niet weten wat er kan, komt er geen (product)vraag op gang. Het is dus niet voldoende om alleen de juiste producten te maken, maar er moet op een passende manier gecommuniceerd worden hierover. Wat doet het product, waarom kan het juist zo goed in deze woning worden toegepast, maar ook wat zijn aandachtspunten en moet je op letten bij de uitvoering. Ik denk dat we veel meer moeten verhalen over oplossingen (preach). Zodat je als bewoner jezelf en je woning kunt herkennen. En op basis van die herkenning kun de bewoner een oplossing kiezen en een uitvraag starten (practice). Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen • T 030-261 20 57 F 030-261 57 04 • E contact@bluemink.nu 72 uur levering Het is mogelijk om kozijnen te leveren in 72 uur. Met snelle samenwerking kunnen wij maximaal 5 kozijnen per dag leveren met draairaam, draai-kiepraam, klepraam, stapeldorpel deur, dubbele deuren en hefschuifdeuren. Meer informatie en de voorwaarden kunt u opvragen via contact@bluemink.nu Timmerbedrijf Bluemink • Ringdijk 3 • 3648 EB Wilnis Bluemink Kozijnen Maarssen • Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen Bluemink Kozijnen Noordwijk • Keyserswey 15 • 2201 CW Noordwijk Vanuit al onze vestigingen kunnen we in 72 uur ‘standaard’ kozijnen leveren met: - Draai of draai-kiepraam - Klepraam - Stapeldorpel deur - Dubbele deuren - Hefschuifdeuren Nieuw: factsheet met verschillen tussen glassoorten Door de verduurzaming van de gebouwde omgeving is er steeds meer vraag naar glasisolatie. OnderhoudNL Glas heeft in samenwerking met Kenniscentrum Glas de factsheet ‘Vergelijking Glassoorten’ ontwikkeld met daarop een overzicht van de verschillen tussen onder andere vacuüm glas en regulier isolatieglas. Handig om te gebruiken als extra service richting opdrachtgevers. Via het Nationaal Isolatieprogramma zullen 2,5 miljoen woningen in de periode tot en met 2030 aangepakt worden. De nadruk ligt daarbij op de 1,5 miljoen slecht geïsoleerde woningen (label E, F en G). Steeds meer woning- en gebouweigenaren kiezen er dus voor om het glas te laten vervangen. Maar voor welk soort glas kies je dan? Vanuit het OnderhoudNL beleidsprogramma Klimaat en Energietransitie is daarom gevraagd om de verschillen van duurzaam glas in kaart te brengen. Hét isolatieglas voor de toekomst Vacuümglas is in opkomst. In het najaar van 2022 hebben de leden van OnderhoudNL Glas een bezoek gebracht aan de AGC-fabriekshal waar het zeer innovatieve Fineo (vacuüm glas) wordt geproduceerd. Het wordt door velen, om meerdere redenen, ook wel gezien als hét (isolatie)glas voor de toekomst: goede isolatiewaarde, te plaatsen in een bestaand kozijn (wat vaak bij Triple glas niet kan). Het is minder zwaar (ten opzichte van triple glas) en er worden minder grondstoffen gebruikt. Doordat het minder zwaar is, is het glas sneller te zetten. Bron: Onderhoud NL

8 nr. 5 September 2023 Cementgebonden gietdekvloer voor nieuwe Lidl-supermarkt Een robuuste, betaalbare en arbovriendelijke oplossing voor het aanbrengen van dikkere gietdekvloeren is Weber Cemfloor. Een product dat is toegevoegd aan het assortiment van Weber Beamix en geproduceerd wordt door een betonmortelcentrale. Een van de projecten waar dat onlangs is gedaan, is de nieuwe vestiging van supermarktketen Lidl. Dat was meteen een grote uitdaging, want om de oude vloer weg te werken moesten oneffenheden variërend van 25 tot 70 mm, worden weggewerkt. En dat over een vloeroppervlak 2.500 m2. Auteur: Frank de Groot. Beeld: Weber Beamix “Niet meer met de hand smeren, maar gieten. Een gietdekvloer scheelt enorm veel tijd en de rug van de vloerlegger wordt gespaard. Dat zorgt ervoor dat er minder ziekteverzuim is. Daarnaast ligt de eindkwaliteit hoger dan bij een smeervloer. Zeker bij vloerverwarming, omdat de leidingen bij een gietvloer volledig worden omhuld. Dit zorgt uiteraard ook voor een beter rendement en meer comfort”, vertelt Paul Bonte, Sales Manager Focus bij Saint-Gobain Weber Beamix B.V. Doordat de verkoopactiviteiten van MPG Solutions zijn overgenomen, kan Weber Beamix nu ook Cemfloor aan haar klanten leveren. De hoge capaciteit en regionale en landelijke dekking zorgen voor een grote mate van flexibiliteit op logistiek niveau, waardoor de verwerker ontzorgd wordt. Dit geldt voor zowel grote als kleine vloerprojecten. Weber Cemfloor is breed toepasbaar, zowel in de woning- en utiliteitsbouw, maar ook bij renovatieprojecten. Dat gaat van slechts 25 m2 tot 1.000 m2 per dag. Hechtend, zwevend en met vloerverwarming en/of -koeling: het is allemaal mogelijk. “Handig is dat je ook de natte ruimtes, zoals badkamer, toilet of kelder, meteen mee kunt nemen. Dat is kostenbesparend en ook ideaal in de energietransitie. Door de overgang van cv-installaties naar vloerverwarming in combinatie met een warmtepomp kun je bestaande woningen makkelijk upgraden”, aldus Bonte. Minimalisering footprint Met de cementgebonden gietdekvloer zijn druksterktes mogelijk van C16 tot C30 en buigtreksterktes van F3 tot F6. Bonte: “Door de hoge buigtreksterkte kan men dunner construeren, dus is een geringere laagdikte mogelijk. Daardoor is minder materiaal nodig en dat verlaagt de footprint. Daarnaast maken we gebruik van regionale zandwinning, lokale betonmortelcentrales en mobiele pomptrucks, waardoor het transport beperkt blijft.” De vloer is verder na 24 uur al beloopbaar en na zeven dagen kan de vloerverwarming al opgestart worden (volgens protocol). Met vloerverwarming kun je 100 m2 zonder voegen uitvoeren. Zonder vloerverwarming zelfs maximaal 150 m2. Praktijkervaring Magna Vloeren heeft inmiddels ruime ervaring opgedaan met Weber Cemfloor. Zo is recentelijk 2.500 m2 dekvloer gegoten voor een nieuwe Lidl-vestiging in Rotterdam en begin dit jaar 61 grondgebonden eengezinswoningen in Waddinxveen. “Twee verschillende projecten, waarbij de uitdaging bij de Lidl nu juist het enorme vloeroppervlak was, terwijl het bij de woningen om veel relatief kleinere vloeroppervlakten ging. Maar in beide projecten zijn we uitermate tevreden over het product”, zegt Marko Verbeek van Magna Vloeren. Klanten kunnen bij dit bedrijf terecht voor zandcement- en gietdekvloeren, vloerverwarming en vloerbedekking (vinyl, tapijt, rubber en linoleum). Snel, eenvoudig én arbovriendelijk aan te brengen In Rotterdam opent supermarktketen Lidl in een bestaand pand een nieuwe winkel. De oude tegels waren van de vloer gehakt, dus resteerde er een maandlandschap. Gelukkig kun je zo’n vloer met Cemfloor goed uitvlakken.

9 nr. 5 September 2023 Thema Vloeren & Afbouw Project in beeld De winkel van Lidl betrof een bestaand pand, dat omgebouwd is. “Het aanbrengen van een nieuwe dekvloer bleek een flinke uitdaging”, zegt Ruud van Pelt, directeur van de Goudse Betonmortel Centrale (GBC). “De oude tegels waren van de vloer gehakt, dus resteerde er een maandlandschap. De aannemer zocht een robuuste cementgebonden gietvloer die snel was aan te brengen. Daarnaast werd in het bestek een druksterkte van C25 gevraagd en een buigtreksterkte van F5. Hoge eisen dus, gecombineerd met een hoge tijdsdruk en het juiste prijsniveau. Wij leveren sinds 1,5 jaar Cemfloor in de regio Gouda, Rotterdam, Den Haag en het gebied tot aan Utrecht. Daarbij werken we ook veel samen met Magna Vloeren. Die hebben kennis en ervaring met het aanbrengen van Cemfloor.” Uitvoering Na het inmeten van de vloer door Magna Vloeren met laser bleek de benodigde laagdikte door de oneffenheden te variëren van 25 tot 70 mm. Marko Verbeek: “Gelukkig kun je zo’n vloer met Cemfloor goed uitvlakken. Deze gietmortel vloeit goed en is makkelijk te verwerken, hoewel het vakmanschap van de vloerlegger daarin natuurlijk ook een rol speelt. We hebben in drie dagen de oude vloer geschuurd, stofvrij gemaakt en geprimeerd. Daarna is in twee dagen de dekvloer gegoten. Later is hier een tegelvloer 30 x 30 cm op aangebracht. Het advies is altijd om eerst de vloer te schuren en stofzuigen. Dan is de hechting veel beter van de lijmmortel voor de tegels. Veel tegelzetters vergeten dat nog wel eens.” Zeer vlak De ervaring met dit project is volgens Verbeek heel positief: “We hebben op woensdag en donderdag de vloer gegoten. De dinsdag daarna stond de vloer al vol met kalkzandsteenblokken voor het optrekken van de wanden. Dat is het voordeel van deze vloer, dat snel de eindsterkte wordt bereikt. Die vloer is ook kneiterhard na droging en zeer vlak. Bij steekproeven bleek de vloerafwijking op 2.500 m2 niet meer te zijn dan 5 mm!” Van Pelt merkt op: “Je kunt ook al na één week met tegelen beginnen. Bij een anhydriet gietvloer moet je bij een laagdikte van 70 mm zeven weken wachten. Er is daarnaast gezorgd dat de dilatatievoegen precies samenvallen met de voegen van de tegels.” Woningbouwproject Van een geheel andere orde waren 61 eengezinswoningen in Waddinxveen, met in totaal 9.500 m2 vloeroppervlak. “Dan heb je het over meerdere, veel kleinere vloeroppervlakken en gebruik van vloerverwarming. De betonmortelcentrale zorgt dan voor een mortel met een iets hogere consistentie dan die vloer voor bijvoorbeeld Lidl. Want op een groot oppervlak moet de vloer meer vloeien”, aldus Marko. Warmteafgifte Volgens Verbeek en Van Pelt verliep het gieten van de vloeren in Waddinxveen ook naar wens. Van Pelt merkt op: “Voordeel van een gietdekvloer is dat de leidingen volledig worden omhuld. Daarnaast is de warmtegeleidingscoëfficiënt lambda hoger dan 2,0 W/mK, waardoor de vloer gemakkelijk warmte afgeeft. Bij een traditionele smeervloer is die waarde ongeveer 1,0 W/ mK. Door deze eigenschappen is de warmteafgifte 8 tot 10 procent beter dan bij een traditionele dekvloer. Dat scheelt in de energiekosten! Daarnaast is de vloer sterker, waardoor je minder laagdikte nodig hebt, dus minder materiaal. Hierdoor is Cemfloor ook een duurzame keuze.” Hoge huidtreksterkte De huidtreksterkte is volgens Verbeek eveneens hoog. Dat is de sterkte van het oppervlak van de dekvloer. “We hebben proeven laten doe bij Technisch Bureau Afbouw. Volgens de CROW-CUR richtlijn 1:2018 ‘Prestatie-eisen aangegoten dekvloeren in relatie tot aan te brengen vloerafwerkingen’ moet de huidtreksterkte ten minste 0,7 N/ mm2 bedragen, maar we halen met Cemfloor makkelijk tussen de 1,0 en 1,5 N/mm2. Daar kun je dus met gerust hart een pakketvloer op aanbrengen.” “Een zwevende dekvloer is ook geen probleem door de hoge constructieve sterkte. Bij een zandcementdekvloer kom je niet verder dan F1 of F2, maar Cemfloor haalt F4 of F5. Voor zwevende dekvloeren is het laatste een must. Voor ontwerpers en aannemers die graag met een cementgebonden dekvloer werken, is dit dus een ideale oplossing!” In drie dagen is de oude vloer geschuurd, stofvrij gemaakt en geprimeerd. Daarna is in twee dagen de dekvloer gegoten. Bij steekproeven bleek de vloerafwijking na het storten en drogen op 2.500 m2 niet meer te zijn dan 5 mm! Van een geheel andere orde waren 61 eengezinswoningen in Waddinxveen, met in totaal 9.500 m2 vloeroppervlak. Daarbij gaat het om meerdere, veel kleinere vloeroppervlakken en gebruik van vloerverwarming.

MAX 4 Wapeningsplaten voor nieuwbouw en renovatie Vloeroplossingen OP-DECK® ICF Vloersysteem LEWIS® Zwaluwstaartplaten® HODY® Staalplaatbetonvloeren Pieter Zeemanweg 107 3316 GZ Dordrecht (NL) +31 (0)78 617 44 00 reppel@reppel.nl www.reppel.nl

11 nr. 5 September 2023 Thema Vloeren & Afbouw Katoenisolatie als circulair alternatief voor traditioneel vloerisolatiemateriaal Circulaire bouwmaterialen zijn volop in opkomst, zo ook bij woningcorporatie De Woonplaats met woningen in onder ander Twente en de Achterhoek. Bij twee huurwoningen in de Enschedese wijk Twekkelerveld voert de woningcorporatie een pilot met vloerisolatiemateriaal, gemaakt van onder andere spijkerstof. “En om bewustwording te creëren voor deze circulaire manier van isoleren hebben we onze medewerkers gevraagd oude spijkerbroeken te verzamelen”, vertellen Stef Oude Sanderink (projectmanager) en Kay Geurtse (teamleider Bedrijfsbureau Vastgoed). Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: De Woonplaats Het idee om katoenisolatie te gaan gebruiken komt bij een van de co-partners vandaan, vertelt Stef Oude Sanderink. “We werken nauw samen met DCW, waar onder andere medewerkers werken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Samen zijn we aan het onderzoeken welke vrijkomende bouwmaterialen na behandeling door de DCW weer herbruikbaar zijn. Dit kan van sanitair tot houten balken zijn. DCW werkt veel samen met bouwmaterialenleverancier Witzand, die steeds meer met circulaire materialen werkt. Witzand wees ons op de mogelijkheden van katoenisolatie.” Sinds 2015 “Wij renoveren een groot deel van onze huurwoningen op dit moment nog vraaggestuurd”, vertelt Kay Geurtse. “Als bewoners van een grondgebonden eengezinswoning aangeven dat ze hun energierekening te hoog vinden en graag duurzaam gerenoveerd zouden zien, dan is dat individueel vaak mogelijk. Het hoeft dus niet met hele straten tegelijk. Dat doen we al sinds 2015. In het standaardpakket van maatregelen focussen we ons op de schil, dus vooral isolatie. In sommige pakketten zit ook vloerisolatie inbegrepen. Veel van onze ééngezinswoningen, ongeveer 3.000, hebben houten vloeren. Wij hanteren een no regret-beleid, waarbij we houten vloeren niet meer gaan isoleren. Het liefst vervangen we die houten vloeren voor renovatievloeren met een goede vloerisolatie. Op dit moment vervangen we alleen houten vloeren wanneer dit technisch noodzakelijk is. Om onze woningen gasloos te maken wil De Woonplaats alle houten vloeren in de toekomst vervangen voor geïsoleerde renovatievloeren. Dit betekent dat we in de toekomst ook goede vloeren willen gaan vervangen. Voor deze vloeren willen we ook een herbestemming vinden.” Goede isolerende eigenschappen In de twee pilotwoningen in Enschede wordt het isolatiemateriaal van katoen getest. Dit wordt gemaakt van oude kleding, die verkregen wordt door inzameling en niet meer te gebruiken is als kleding. Door leverancier Metisse wordt deze kleding vervezeld en verwerkt tot een hoogwaardig isolatieproduct. Want, zo stelt het bedrijf, van nature heeft katoen zeer goede isolerende eigenschappen. “Niet voor niets dragen we veel kleding van katoen die ons in de winter warm houdt en in de zomer koel. Bijkomend voordeel is dat katoen zeer goede akoestische eigenschappen heeft.” Dit kan worden geleverd in platen met een densiteit van 20 kg/m3, en net als bij steenwol op een rol aangeleverd, zoals in Twekkelerveld is gebruikt. In de renovatievloer zijn twee lagen isolatie aangebracht. Geurtse: “In de onderste laag is een harde geperste isolatielaag aangebracht. Dat is nodig om optrekkend vocht uit de bodem tegen te houden. En in de laag daar bovenop, waar nu nog veel minerale wol wordt ingelegd, hebben we katoenisolatie aangebracht.” Biobased Ook voor de afdekplaten is een biobased oplossing gevonden, vertelt Geurtse. “Daar gebruikten we voorheen 21 mm underlaymentplaten, maar Witzand heeft voor dit project ESB+ platen aangeleverd. ESB is een zeer duurzame eco-vriendelijke constructieplaat zonder toevoeging van formaldehyde lijmstof. De gehele vloer is ook van een kwaliteitsverklaring voorzien. Dat vinden we ook belangrijk, want enerzijds staan we als woningcorporatie open voor innovatie. Maar we willen ook kunnen aantonen dat de materialen die we gebruiken, zorgen voor minder energieverbruik, en dus goed zijn om het energielabel omlaag te brengen. Zoals hier naar label B.” Fijn werken met katoenisolatie De eerste ervaringen met deze katoenisolatie komt van de onderhoudspartij Hemink, die voor De Woonplaats de isolatie heeft aangebracht. “Zij gaven direct aan dat het heel fijn werken is met dit product, want het jeukt niet zoals steenwol wel doet. Dat is voor ons ook van belang, want we zullen nog veel woningen gaan isoleren en dan is het zaak dat onderhoudspartijen gezond kunnen werken.” Want als het aan Geurtse en Oude Sanderink ligt, blijft het niet bij deze twee pilotwoningen. Oude Sanderink: “We gaan nu monitoren hoe de ervaringen zijn. Ook de kosten zullen we gaan evalueren. Dit materiaal is nu nog wel iets duurder, al valt het nog mee. Het is minder dan 5 procent duurder dan traditionele isolatiematerialen. Maar als we al onze woningen met nu nog houten vloeren – en dan gaat het wel om een paar duizend woningen – hiermee van vloerisolatie voorzien, dan is er veel meer materiaal nodig en dat zou de prijs kunnen drukken.” Boven op het isolatiemateriaal van ongeveer 10 cm dik wordt een biobased ESB+-plaat aangebracht. In deze platen wordt geen formaldehyde lijmstof gebruikt. Het aanbrengen van vloerisolatie van katoen gaat net zoals met minerale wol, alleen dan met blote handen. Katoen jeukt en prikt namelijk niet. Deze zomer hebben medewerkers van woningcorporatie De Woonplaats allemaal even in hun kast gekeken: zijn er nog oude spijkerbroeken? Deze zijn enthousiast ingezameld, want de speciale inzameldozen puilden al snel uit.

+31 (0)320 28 56 10 verkoop@asf-fischer.nl webshop.asf-fischer.nl OSA keurmerk Verstand van diamant Metaal High-End Diamantzaagblad • 50x langere levensduur • Behoudt vorm en snelheid • Minder afval, bespaart tijd en kosten Universeel Standard Renovator • Nat/droog zagen • Beton, baksteen, natuursteen • Ook aluminium, ijzer, kunststof, hout SUPERLICHT, SNEL én STERK! Dé oplossing voor minimale gewichtsbelasting op houten vloeren Lagere integrale bouwkosten Ideaal voor renovatie AirBase® is een product van Ceves Vergeer B.V. • 0570 50 38 30 • info@airbase.eu • www.airbase.eu

13 nr. 5 September 2023 Thema Vloeren & Afbouw Nieuwe jas voor oude Melkfabriek Het bedrijventerrein van de voormalige Campinavestiging in Eindhoven, met de iconische Melkfabriek en IJsfabriek, krijgt een nieuwe bestemming. De nieuwe naam voor het gebied is De Caai. Voor de vernieuwing van de gevel van De Melkfabriek heeft Stukadoors- en Afbouwbedrijf M. van der Looy het Strikotherm gevelisolatiesysteem PREMIUM toegepast. “Wij werken alleen met de gevelisolatiesystemen van Strikolith. Onze opdrachtgever was zo tevreden, dat we dit systeem ook bij de IJsfabriek gaan toepassen”, aldus eigenaar Ruud van der Looy. Auteur: ing. Frank de Groot Foto’s: Strikolith De Melkfabriek was ooit de plek waar van 1960 tot 2015 dagelijks zo’n 1.500 liter melk door de productiemachines vloeide. In 2020 heeft Geva Vastgoed de Melkfabriek en de IJsfabriek op het voormalige Campina-terrein in Eindhoven gekocht van eigenaar BPD. Niels Olivier Architect en Van Helmond Architecten hebben de opdracht gekregen om De Melkfabriek en IJsfabriek te transformeren naar een modern gebouw waar diverse bedrijven gesitueerd worden. Na de renovatie en herontwikkeling van de gebouwen door GEVA Vastgoed blijven historische details en authentieke kenmerken zo veel mogelijk behouden. Om ervoor te zorgen dat mensen elkaar kunnen vinden en ontmoeten, wordt in de Melkfabriek een centrale transparante hal en een waar stadsbalkon gerealiseerd. Het geheel wordt voorzien van veel groen, hout en glazen wanden. De Melkfabriek was de afgelopen jaren een populaire locatie voor de Dutch Design Week en andere creatieve en innovatieve tentoonstellingen. Het gebouw heeft ondanks de voormalige industriële functie een haast kerkachtig karakter door de grote glaspartijen en centrale hal met een hoogte van 13 meter. De Melkfabriek was ingebouwd door stalen hallen, maar is rondom weer helemaal vrijgemaakt. De kenmerkende verticale betonstijlen in de gevel, die van vloer tot dakrand gaan, zijn gerenoveerd en zelfs gereconstrueerd. Bij de transformatie wordt energielabel A+++ nagestreefd. Het hele gebouw heeft HR++ beglazing en een geïsoleerde schil gekregen. Tot slot krijgt de hele gevel de originele witte kleur terug: men spreekt al van de ‘witte kathedraal’. Bestaande achterconstructie “Het lastige aan dit project is dat het om een complete bestaande achterconstructie gaat met contouren die we in de nieuwe detailleringen geheel moesten volgen”, zegt Ruud van der Looy, eigenaar van Stukadoors- en Afbouwbedrijf M. van der Looy. Het bedrijf is in 1980 door zijn vader Mario opgericht en is in 2007 voortgezet door zijn zonen Roel en Ruud. “Ik werk al 24 jaar in het bedrijf en mijn broer 26 jaar. Wij verzorgen sinds de start van ons bedrijf in 1980 traditioneel en ambachtelijk binnen stukadoorswerk bij kleinere seriematige projecten. Maar inmiddels bestaat driekwart van ons werk uit onze specialisatie buitengevelisolatie. Wij zien daar veel toekomst in, vooral door de grote isolatie-opgave die er ligt bij de bestaande woningbouw.” Volgens Van der Looy werken ze al een jaar of veertien alleen met de gevelisolatiesystemen van Strikolith: “Het gaat niet alleen om het product, maar ook om het bedrijf. Wij kunnen enorm goed communiceren met de mensen van Strikolith. We hebben korte lijnen en problemen worden snel opgelost. Als we vragen hebben, komen ze op de bouwplaats kijken en adviseren.” Systeemopbouw Bij De Melkfabriek wordt het Strikotherm gevelisolatiesysteem PREMIUM met Strikotherm Resol XS isolatieplaattoegepast. De lambdawaarde van deze isolatie is slechts 0,020 W/(m∙K). “Na circa twintig weken werk hebben we begin juli 2023 ons werk opgeleverd. Alvorens wij het buitengevel- isolatiesysteem hebben aangebracht heeft Goevaers eerst de betonnen kolommen gereinigd en betonreparatie toegepast.” Ruud legt vervolgens de systeemopbouw uit: “Eerst zijn er 70 mm dikke Resol hardschuim platen tegen de kolommen verlijmd. Ook de vensterbanken zijn meegenomen. De kolommen en vensterbanken zijn echter niet erg vlak, dus die oneffenheden hebben we opgevangen in de lijmmortel, die we tot een dikte van maximaal 15 mm hebben opgebracht. Na droging van de lijm, zijn de platen mechanisch aan de kolommen bevestigd met pluggen. Vervolgens zijn de hoekprofielen aangebracht en is er een spanningsverdelende mortellaag aangebracht. Deze is na droging voorgestreken en voorzien van Strikotherm spachtelpleister SILICAAT 0,5 mm als egalisatielaag. Hierna zijn twee lagen Strikolith Façade dunpleister aangebracht en twee lagen Strikolith Pearlcoat, voor de kleur, maar ook het waterafstotend maken van het oppervlak. Dat zijn dus heel wat lagen die verwerkt moesten worden. Het geheel heeft nu een mooie witte betonlook.” IJsfabriek Opdrachtgever GEVA Vastgoed is tevreden over het toegepaste buitengevelisolatiesysteem. Recent kreeg Stukadoors- en Afbouwbedrijf M. van der Looy ook opdracht om de gevel van de IJsfabriek te voorzien van Strikotherm gevelisolatiesysteem PREMIUM. Van der Looy: “De originele gevel bestaat uit metselwerk. Om die uitstraling terug te krijgen passen we steenstrips toe. Alleen de betonnen kaders rond de gevelopeningen krijgen dezelfde betonlook als De Melkfabriek. Een uitdagend project, waarbij wederom Strikolith de beste partner is.” Voor de vernieuwing van de gevel van De Melkfabriek heeft Stukadoors- en Afbouwbedrijf M. van der Looy het Strikotherm gevelisolatiesysteem PREMIUM toegepast. Het gebouw heeft ondanks de voormalige industriële functie een haast kerkachtig karakter door de grote glaspartijen. Het lastige aan dit project is dat het om een complete bestaande achterconstructie gaat met contouren die in de nieuwe detailleringen van het gevelisolatiesysteem geheel gevolgd moesten worden.

Routekaart Na-isolatie: Voorkom vochtproblemen TKI Urban Energy heeft een routekaart gemaakt voor het isoleren van bestaande woningen in de juiste volgorde: ‘Bij het aanbrengen van isolatie heeft een aanpak waarbij alle bouwdelen worden verbeterd de voorkeur. Bij een stapsgewijze aanpak heeft het in verband met het risico op schimmel en huisstofmijt de voorkeur om te starten met de vloer, vervolgens de gevel en dan het dak. Wanneer de vloer als laatste wordt geïsoleerd zullen vocht en schimmels zich daar concentreren aangezien de vloer dan de koudste (en vochtigste) plek is.” ~ Routekaart Na-isolatie van TKI Urban Energy Vloerisolatie met TONZON Thermoskussens De duurzaamste isolatie met meer besparing Thermoskussens Bodemfolie In veel renovatieprojecten blijft vloerisolatie nog achterwege en wanneer het wel wordt toegepast dan let men nauwelijks op de kwaliteit. Toch heeft juist vloerisolatie de grootste invloed op het totale energieverbruik en is het van cruciaal belang voor een energiezuinige, comfortabele en gezonde woning. Veel begane grondvloeren in Nederland zijn niet of slecht geïsoleerd. De warmte die de vloer aan de onderkant uitstraalt, zorgt voor een gevoel van optrekkende kou. TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens is gebaseerd op andere natuurkundige principes en isoleert effectiever dan andere vloerisolaties. Bij vloeren met vloerverwarming kan de besparing zelfs oplopen tot meer dan 40%. Milieu Centraal adviseert voor vloeren met vloerverwarming minimaal Rc = 5,0 m“K/W toe te passen. Toch wordt in projecten vaak niet meer dan 3,5 m“K/W toegepast. Iedere verdubbeling van de isolatiewaarde betekent een halvering van de warmtestroom. Met de TONZON Thermoskussens kan je met gemak Rc = 7,0 m“K/W behalen. Bij TONZON Vloerisolatie komen geen giftige stoffen vrij en het is het meest koolstofarme isolatiemateriaal. Bewoners kunnen gewoon thuis blijven tijdens installatie. Naast het trefzekere vloerisolatiesysteem heeft TONZON ook andere effectieve isolatie oplossingen. Bijvoorbeeld radiatorfolie, bandagefolie en vensterbankfolie voor het voorkomen van onnodig warmteverlies, maar ook veel mogelijkheden om de warmte buiten te houden. Kom ons bezoeken op de Vakbeurs Energie, van 9 t/m 12 oktober in de Brabanthallen Den Bosch stand: D034 en ontdek wat wij nog meer voor jou kunnen betekenen. Klimaatefficiënt Volgens Milieu Centraal wordt de energie om isolatiemateriaal te maken, tijdens de levensduur 40 tot 400 keer terugverdiend. Woningisolatie is dus goed voor het klimaat. Bij de Thermoskussens van TONZON bedraagt deze factor maar liefst 6.500. Zo gering is de CO2 van deze Nederlandse uitvinding. Een belangrijk ander milieuvoordeel is dat er geen vrachtwagens nodig zijn om het materiaal op de plaats van bestemming te krijgen. Daardoor wordt bij transport veel minder broeikasgas, stikstof, fijnstof en ultra-fijnstof uitgestoten. Ook de overlast van vrachtwagens op de snelwegen, in binnensteden en op de bouwplaats, wordt hiermee beperkt.

15 nr. 5 September 2023 Thema Vloeren & Afbouw “ Laten we huizen in de juiste volgorde isoleren, te beginnen met vloeren.” Deze zomer is er door een uitspraak van de Raad van State flink wat rumoer ontstaan over het isoleren van woningen. Bij het isoleren van spouwmuren moet namelijk eerst goed onderzoek worden gedaan of er geen vleermuizen of andere beschermde diersoorten in zitten. Dat zorgt er voor dat er voor het isoleren van woningen meer tijd nodig is. Maar, zo stelt Ton Willemsen van TONZON, dat geeft ruimte om de inhaalslag te maken op het gebied van vloerisolatie. “Daarmee lopen we in Nederland sterk achter, terwijl we bij het isoleren van woningen juist moeten starten met het isoleren van de vloer. Dat is de enige juiste volgorde om gezondheidsproblemen door huisstofmijten in huizen te voorkomen.” Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: TONZON De uitspraak van afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State begin augustus leidde tot onrust in isolerend Nederland. De Raad van State deed de uitspraak in een zaak tussen het isolatiebedrijf IsoSun uit Best en de provincie Utrecht. De provincie vond dat het bedrijf niet genoeg onderzoek deed naar de aanwezigheid van vleermuizen in spouwmuren. Voordat het isolatiemateriaal de muren in ging, werd weliswaar met een camera gekeken of er vleermuizen waren, maar dat is volgens de hoogste bestuursrechter niet genoeg. Het bedrijf overtrad de zorgplicht uit de Wet natuurbescherming, aldus de Raad van State. De gevolgen zijn welllicht niet te overzien, want dit soort extra voorwaarden kan zowel particuliere als grote woningeigenaren weerhouden om hun woningen te isoleren. Mocht het tot minder werk bij spouwmuurisolatie leiden voor isolatiebedrijven, dan wijst Ton Willemsen van TONZON op het isoleren van de vloer. “Daar is nog heel veel achterstallig isolatiewerk te verrichten, want vloerisolatie is al jaren een ondergeschoven kindje.” Relatieve vochtigheid TKI Urban Energy stelt dat bij het isoleren van woningen per definitie moet worden begonnen bij de vloer. Deze waarschuwing hebben ze opgenomen in alle routekaarten voor na-isoleren. In de komende jaren worden veel woningen uit de jaren zeventig en tachtig gerenoveerd. Daartussen zitten veel woningen met enkelglas. Woonvocht dat in ieder huis ontstaat, condenseert in de winter op het enkelglas. Dit proces remt de verdere stijging van de relatieve vochtigheid (Rv) in de binnenlucht af. Zijn de ramen voorzien van dubbelglas, dan blijft deze afremming achterwege en stijgt de Rv van de binnenlucht. Daardoor zal in een woning met dubbelglas bij gelijkblijvende vochtproductie en ventilatie de vochtigheid bij vloer hoger zijn wanneer deze niet of slecht is geïsoleerd. Ook koude muren nemen meer vocht op dan warme muren, dus hier speelt hetzelfde verhaal. Willemsen onderschrijft daarom de waarschuwing van TKI Urban Energy om bij het isoleren en verduurzamen van woningen te beginnen bij de vloer. “Daar is voorlopig nog genoeg werk te doen. En het probleem dat je goed moet checken of er vleermuizen of andere dieren in de kruipruimte zijn, is er niet. Bij het aanbrengen van bijvoorbeeld onze TONZON Thermoskussens kom je immers onder de vloer, en mochten ze er zijn, zie je ze meteen.” Rolgordijnen met zonwerende isolatie Om de energietransitie te laten slagen zullen we heel veel energie moeten gaan besparen, vooral ook in de bestaande bouw. “Waar gaat de meeste warmte verloren in de winter en wil je de meeste warmte tegenhouden in de zomer? Dat is bij ramen, en om warmteverlies en warmte-overschot te voorkomen kijken wij nadrukkelijk naar isolatieoplossingen bij ramen.” Eén van de oplossingen die al jaren in het TONZON-assortiment is opgenomen, zijn rolgordijnen met zonwerende isolatie. “Deze rolgordijnen hebben een zilverkleurige buitenkant, die de zonnewarmte terugstuurt naar buiten. De warmtestroom door de ramen met HR+ glas wordt hierdoor met een kleine 40% gereduceerd en bij woningen met enkelglas zelfs met 70%”. Het wordt daarom steeds meer gebruikt bij de bestrijding van energiearmoede naast de TONZON HR-Radiatorfolie. Verbeterde rolluiken Inmiddels kijkt Willemsen nog een stap verder, geïnspireerd door hoe onze zuider- en oosterburen dat aanpakken. “We krijgen ze ook steeds meer, maar in België en Duitsland zijn ze al helemaal ingeburgerd: rolluiken. Je ziet ze in die landen ook juist in de zomer overdag naar beneden gaan, om die zon maar buiten te houden. Wat men echter niet moet vergeten, is dat de rolluiken wel worden opgewarmd door de zon. Die warmte gaat voor een deel weer naar binnen door de ramen, en ook al is dat veel minder dan zonder rolluiken, het kan veel beter. Wij hebben namelijk een folietape ontwikkeld, die aan de binnenkant van rolluiken kan worden aangebracht. Deze maakt van het opgesloten luchtlaagje een echt isolerende luchtlaag. De warmtestroom door dubbelglas wordt ook met deze folietape op het rolluik met circa 40% gereduceerd. Dat geldt dus voor zowel van buiten naar binnen, in de zomer, als van binnen naar buiten, in de winter”, besluit Willemsen. Ton Willemsen van TONZON: Zonwerende isolatiefolies werken ook goed in winter. Ze houden de warmte juist binnen waar je het wilt hebben, zoals te zien is op deze warmtebeelden. Buiten is het -6 graden, en binnen 15 graden. Rolluiken met rolluiktape verminderen de warmtestroom door dubbelglas met circa 40%. De rolluiken hoeven overigens niet helemaal dicht om toch veel warmte tegen te gaan. In de Routekaart voor na-isoleren van het TKI Urban Energy wordt geadviseerd om te starten met het isoleren van de vloer.

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=