30 nr. 6 Oktober 2022 Project Art nouveau terug op Koningsplein 10 in Amsterdam De grootscheepse verbouwing en herinrichting van de panden aan de even zijde van het Koningsplein in Amsterdam betekende voor het smalle pandje op nummer 10 een herrijzenis. Nadat hier jarenlang een eenvoudige witte gevel te zien was, is de prachtige gevel herbouwd in art nouveau-stijl, zoals die in 1901 werd gebouwd in opdracht van confiseur (banketbakker) J. Bruin voor zijn chocolaterie/patisserie. De experimentele reconstructie is het resultaat van een mooie samenwerking tussen Burgland Bouw, Rappange & Partners Architecten, Doornekamp Woodspecials en Burgy Bouwbedrijf in opdracht van ASR Real Estate. Auteur: Els Arends, Beeld: Burgland Bouw; Rappange & Partners Architecten; Doornekamp Woodspecials; Burgy Bouwbedrijf; Arjen Veldt Fotografie; Google Streetview. Aan Koningplein 10 is te zien hoe kleinschalig de structuur van het Koningsplein oorspronkelijk was. Rond 1900 veranderde de schaal van het plein. Onder invloed van de opkomst van het fenomeen ‘warenhuis’ werden panden samengevoegd en voorzien van voorname gevels in de toen populaire bouwstijlen. “Het plein kreeg grandeur. Het is een bijzonderheid in de gevelwand dat nummer 10 nog de oorspronkelijke perceelbreedte van nauwelijks 3 meter heeft”, licht Kees Doornenbal, architect bij Rappange & Partners Architecten toe. “In 1903 kreeg het pand een nieuwe, houten gevel in de mooie, rijke art nouveaustijl die toen in de mode was, een erg sjieke gevel. Als je geld had, liet je dat zien in een rijke uitvoering van de gevel.” In de jaren 30 van de vorige eeuw is de gevel door brand verwoest. Daarna werd een stalen gevel opgetrokken met art deco-achtige stijlkenmerken. Deze gevel is ook verloren gegaan, vermoedelijk door roestaantasting. Uiteindelijk kreeg het pand een eenvoudige, witte gevel. Nieuwe functie Met de renovatie van het complex Koningsplein 2 t/m 20 ontstond de opgave om de woningen boven de winkelruimten te ontsluiten. Het is vaak lastig om de deur en de trapopgang naar woningen boven winkels in te passen, maar hier bood zich de kans aan om op nummer 10, tussen de panden waar de bovenwoningen zijn gesitueerd, een herkenbare, mooie entree te realiseren. Op basis van de oude bouwtekeningen en historische foto’s maakte Doornenbal een nieuwe tekening: “De indeling van de begane grond is aangepast en voorzien van een dubbele deur vanwege de entreefunctie. De lift steekt iets boven het dak uit, wat zichtbaar zou worden vanaf de straat. In overleg met de Welstandscommissie is dit opgelost door een mooi koepeltje met een lijst toe te voegen. Bij bestudering van de historische tekening en de foto’s werd goed zichtbaar hoeveel eigen inbreng de timmerman bij de invulling van detailleringen en profilering heeft gehad.” Zo werkt dat nog steeds, blijkt uit de 3D-modellen die Doornekamp Woodspecials maakte op basis van de 2D tekening van de architect. Onderhoudsarme gevel Opdrachtgever ASR Real Estate wilde graag een onderhoudsarme en duurzame gevel. Met traditionele, kwetsbare houtverbindingen en de vele schrootjes in de gevel is dit lastig te realiseren. Omdat het een reconstructie betreft was er ruimte voor experimenteren om te onderzoeken hoe je historische kwaliteit op een moderne manier kunt maken. “Het is nog een hele discussie geweest, op detailniveau, welke afrondingen er aan de onderdelen gegeven mochten worden. De opdrachtgever wilde graag alle onderdelen voor zien van een ‘R3’ (= radius van 3 mm). Dat is voor deze gevel zeker niet gewenst, maar we zijn zo wel tot een compromis gekomen”, legt Marcel Blonk, calculator bij Burgy Bouwbedrijf uit. “De liggende delen (wat minder zichtbaar is van af de straat) worden wel uitgevoerd met de zogenaamde ‘R3’, omdat dit de kwetsbare hoeken zijn. Ook zijn alle horizontale onderdelen afwaterend gemaakt, zodat het water van de gevel af kan lopen en als laatste hebben we geprobeerd om de capillaire werking te voorkomen door alle kieren groter te maken dan 8 mm!” Toe te passen materialen Bij restauratie gebruik je meestal dezelfde houtsoort als vroeger, of een gelijkwaardige hedendaagse houtsoort. Het grenen dat destijds veel gebruikt werd, bestaat niet meer in dezelfde kwaliteit. Het was een zoektocht naar een houtsoort met een lange levensduur en makkelijk in het onderhoud. De keuze is gevallen op combinatie van mahonie en tricoya. Voor de constructieve en decoratieve onderdelen zijn de houtsoorten mahonie, meranti en iroko met elkaar vergeleken. “Mahonie kwam als beste uit de bus: mooie kwaliteit en goed verkrijgbaar”, vertelt Arie Doornekamp, timmerman/directeur bij Doornekamp Woodspecials. “De belangrijkste eigenschap voor deze toepassing is dat mahonie een ‘rustige’ houtsoort is. We hebben de beste kwaliteit gebruikt, kwartiers gezaagd, zodat het hout stabiel is en niet schotelt. Het is voor de gewenste fijne detaillering heel geschikt.” Voor de panelen, de gevelvlakken met schrootjes, is tricoya toegepast. Tricoya is veredeld MDF en is zodanig gemodificeerd dat het zeer vochtbestendig is. “Het is een zeer stabiel product. Tricoya is met cnc-technieken te detailleren als schrootjes. Om de historische uitstraling te checken is een proef gedaan waarbij een tricoyaplaat met schrootjesprofiel in de grondverf werd gezet. Dat voldeed uitstekend,” aldus Doornekamp. Op de 5-assige en 3-assige cnc-freesmachine en het draaiwerk op de cncHet 3D model van de erker van de eerste verdieping zoals getekend door Doornekamp Woodspecials. De art nouveau gevel van het pand aan Koningsplein 10 in Amsterdam is na een brand 90 jaar geleden vervangen door een witte gevel. Na een grondige restauratie de afgelopen jaren zijn de art nouveau elementen weer terug.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=