RenovatieTotaal 6 - 2021

13 nr. 6 Oktober 2021 Thema Badkamerrenovatie: Kalkontharding Het drinkwater is al zacht. Moet het nog zachter? Kalkneerslag geeft hardnekkige vlekken in badkamers en keukens, en is nadelig voor apparatuur als waterko- kers, wasmachines, vaatwassers en dergelijke. Dit leidt tot hoge reparatiekosten, een kortere levensduur en een hoger energie- en zeepverbruik. Omdat klanten graag zacht water hebben, de meeste Nederlandse drinkwaterbedrijven zelf al het water. Auteur: Roberta Hofman-Caris, KWR Water Research Institute W at is hardheid eigenlijk? ‘Hardheid’ is de totale hoe­ veelheid calcium (en mag­ nesium) in water. In Nederland gaat het vooral om calcium. Hardheid wordt vaak uitgedrukt in Duitse Gra­ den (DH): 1 DH = 10 milligram calciumoxide, ofwel 7,14 mg calcium per liter. Het calcium in drinkwater is één van de van nature aanwezige mineralen. Of er kalkneerslag ontstaat wordt bepaald door het ‘kalkafzettend ver­ mogen’ van het water, wat van ver­ schillende factoren afhangt, niet alleen van de hardheid. Drinkwater­ bedrijven proberen het kalkafzetten­ de vermogen van het water zo laag mogelijk te maken, omdat dat het­ geen is waar klanten last van hebben. Als er te weinig kalk in het water zit wordt het ‘kalkagressief ’ wordt en zal het kalk en metalen uit waterleidin­ gen oplossen. De waterbedrijven stu­ ren op een zo laag mogelijk kalkaf­ zettend vermogen, waarbij drink­ waterleidingen niet mogen worden aangetast door te zacht water. Wetgeving In het Drinkwaterbesluit, de Neder­ landse wetgeving over waterkwali­ teit, staat dat kraanwater in totaal minstens 1 mmol calcium en magne­ sium per liter moet bevatten. Als er alleen calcium aanwezig is, moet er dus minstens 40 mg calcium per liter in het water zitten. Hier zijn twee redenen voor: • Calcium en magnesium zijn essen­ tiële elementen voor de gezondheid van mensen. In Nederland levert drinkwater echter een heel kleine bijdrage hieraan. Kalkaanslag aan bijvoorbeeld waskranen wil men graag te lijf gaan met wateront- harders. Maar is dat eigenlijk wel verstandig? “Voordelen van zelf ontharden wegen niet op tegen vele nadelen” • Water met te weinig kalk heeft de neiging om de kalk en metalen waarvan het leidingmateriaal is gemaakt op te lossen. Drinkwater­ bedrijven stemmen de zuurgraad (pH) en het kalkgehalte van het water zodanig af, dat dit niet gebeurt. Centrale waterontharding Omdat de Nederlandse drinkwater­ bedrijven zich heel goed de voordelen van zacht water realiseren, zijn de afgelopen decennia bijna overal in Nederland onthardingsinstallaties gebouwd. Er worden twee verschil­ lende methoden toegepast om het water te ontharden. Bij pelletonthar­ ding worden kalk- of zanddeeltjtes (pellets) toegevoegd, waarop het kalk neerslaat. Bij omgekeerde osmose wordt kalk met behulp van een mem­ braan (een heel fijnmazige zeef) uit het water verwijderd. Als drinkwaterbedrijven hun water ontharden, moeten ze nog steeds wél aan de minimumeis uit het Drinkwa­ terbesluit voldoen. Dat betekent dat ze in sommige gevallen weer calcium moeten toevoegen. Zelf water ontharden Bijna overal in Nederland leveren de drinkwaterbedrijven zacht of ont­ hard kraanwater. Natuurlijk kunnen consumenten zelf het laatste beetje kalk nog uit het water verwijderen. Hiervoor zijn verschillende metho­ den te koop. Met omgekeerde osmose wordt eigenlijk alles uit het water verwij­ derd, maar de meeste mensen vinden puur H2O niet zo lekker. Een nadeel van deze techniek is dat de membra­ nen lek kunnen raken zonder dat je het merkt. Dan werkt de ontharding niet meer. Verder betekent het een flinke verspilling van water, omdat er hooguit 30% extra gezuiverd water uit je kraan komt. De rest van het relatief goede drinkwater loopt met­ een in het riool. Kortom: je gezuiver­ de drinkwater is daarmee minstens driemaal zo duur geworden, nog afgezien van de kosten van aanschaf en onderhoud van het filter. Bij ionenwisseling gebruik je een fil­ ter dat calcium vervangt door natri­ um (40 mg calcium door 46 mg natrium). Mensen met een natrium­ arm dieet moeten opletten hoeveel extra natrium ze op die manier bin­ nen krijgen. Een groter probleem vormt echter het afvalwater. De ionenwisselaar moet regelmatig “geregenereerd” worden, waarvoor veel zout nodig is, wat in het afvalwa­ ter, en dus het milieu, terechtkomt. Voor een huishouden met 4 personen gaat het al gauw om 70 kilo zout per jaar! Deze techniek wordt ook in vaatwassers toegepast, alleen heb je dan maar enkele kilo’s per jaar nodig. Van de magnetische wateronthar­ dingstechniek is (nog) niet weten­ schappelijk bewezen hoe en onder welke omstandigheden het werkt. Filterkannen kunnen calcium verwij­ deren, maar op deze filters gaan heel snel bacteriën groeien, waardoor de waterkwaliteit afneemt. Overigens geldt ook voor de mem­ branen en ionenwisseling dat regel­ matig onderhoud nodig is om onge­ wenste bacteriegroei tegen te gaan. Als dat niet gebeurt gaan er allerlei bacteriën in het water groeien, waar­ door de waterkwaliteit en -veiligheid sterk achteruitgaan. Conclusie Bij alle zelfonthardingstechnieken staan tegenover de voordelen (smaakverbetering en geen kalkaan­ slag) vele nadelen: veiligheidsrisico’s, waterverspilling, milieuvervuiling en hoge kosten voor aanschaf en onder­ houd. Omdat de Nederlandse drinkwaterbedrijven zich heel goed de voordelen van zacht water realiseren, zijn de afgelopen decennia bijna overal in Nederland onthardings- installaties gebouwd.