RenovatieTotaal 4 - 2021

43 nr. 4 Juli 2021 zen in verwerkt. We losten dat hier op door vloerverwarming aan te leggen en de bestaande wandradiatoren te hergebruiken. Een ventilatiesysteem is er niet nodig. Het gebouw is zo groot en ‘lek’ door het enkele glas, dat de natuurlijke in- en uitgaande lucht- bewegingen voor voldoende verver- sing zorgen. In de kelder, specifiek in het voormalige kolenhok, komen de toiletgroepen.” Ook andere kerken in Zwolle zijn of worden verduurzaamd, zoals de Noorderkerk, de Zuiderhof en de Verrijzeniskerk. Na-isolatie van gewelven De thermische traagheid en de groot- te van kerkgebouwen vormen een fik- se uitdaging. De gebouwen worden doorgaans maar een paar uur per week gebruikt en de systemen hebben veel tijd nodig om de grote, hoge gebouwen op temperatuur te bren- gen. Door de lekke bouwschil ver- dwijnt de warmte ook snel weer naar buiten. In de Doopsgezinde Verma- ning in Giethoorn, een kerkgebouw uit 1871 in het centrum van het plaat- je, loste men dat vooral op met extra isolatie boven de gewelven, achterzet- ramen en een slimme temperatuurre- geling. Schot: “Een groot deel van de warmte uit de kerkzaal verdween hier via het dak. Het dak konden we niet isoleren omdat dat vochtproblemen zou geven. Door dekens van isolatie- wol boven de gestucte plafonds te schuiven, blijft een groot deel van de warmte nu toch binnen. Het is ook nog eens een maatregel die je makke- lijk kan terugdraaien, want bij monu- mentale gebouwen moet alles wat je aanbrengt of verandert omkeerbaar zijn. Daarnaast is de temperatuurre- geling efficiënter ingesteld en kan de verwarming nu op afstand in- en uit- geschakeld worden. De installatie zelf hoef je vaak niet eens te vervangen bij een renovatie. Omdat ze gemiddeld weinig uren maken, gaan ze veel lan- ger mee dan installaties die constant staat te loeien. De bestaande installa- tie verbruikt nu veel minder energie.” Goed vertoeven is anders voor orgels Dat brengt hem op een ander onder- werp. ‘Goed vertoeven’ wordt anders ervaren door kerkgangers dan door kerkorgels. “De temperatuur waarbij de meeste bezoekers zich behaaglijk voelen, is vaak ongunstig voor vocht- gevoelige orgels én het historische interieur van de kerk. Is de ruimte te warm en vochtig, dan kan er schim- mel ontstaan in het orgel of zullen de zinken orgelpijpen gaan oxideren. Is de lucht te droog, dan ontstaan er luchtlekkages aan de binnenkant van het orgel zodat die vals gaat klinken. Je moet dus goed zoeken naar een compromis tussen een behaaglijke temperatuur voor de bezoekers én voor het orgel.” Bij de Abdijkerk in Loosduinen heeft DWA de problemen met een 400-jarig orgel op een een- voudige manier kunnen oplossen. Door eerst temperatuur- en lucht- vochtigheidsmetingen te beoordelen en de installaties en regelingen te onderzoeken, kwamen de knelpunten boven water. Na de aanpassingen in de temperatuurinstellingen is het monumentale orgel gered en wordt er nu als bonus ook energie bespaard. Soms zijn meer ingrijpende maatre- gelen nodig, zoals de installatie van een hygrostaat die de verwarming activeert als de luchtvochtigheid een bepaalde grens overschrijdt. Of juist door het inzetten van een absorptie- of condensatiedroger. Platform Kerkvernieuwers denken mee over herbestemming De Kerkvernieuwers is een platform voor mensen en organisa- ties die begaan zijn met (deels) leegkomende kerkgebouwen. Het platform verbindt kennis, netwerken en best practices rondom nieuwe of extra functies en bestemmingen van ons religieuze erfgoed. Aart-Jan Schot denkt daar namens DWA in mee. “We helpen nieuwe eigenaren van kerkgebouwen met ideeën voor renovatie, verduurzaming en herbestemming. Maar ook kerkgemeenschappen die een deel van hun kerkge- bouw willen verhuren en daar dus bouwkundige aanpassingen voor moeten doorvoeren. Naast de Grote Kerk zijn ook andere kerken in Zwolle aangepakt, zoals de Zuiderhof (boven) en de Verrijzeniskerk (onder) Een groot deel van de warmte uit de kerkzaal van de Doopsgezinde Vermaning in Giethoorn verdween via het dak. In de Abdijkerk in Loosduinen was de ruimte te warm en vochtig, en is er schimmel ontstaan in het orgel. Na aanpassin- gen in de temperatuurinstellingen is het monumentale orgel gered en wordt er nu als bonus ook energie bespaard.