RenovatieTotaal 2 - 2021

24 nr. 2 April 2021 Installaties Nieuw leven voor rijksmonument als aanjager voor de wijk Het voormalig hoofdkantoor van de cementsteenfabriek Van Waning is een rijksmo- nument uit 1898. Het gebouw wordt getransformeerd tot een bijzondere horecage- legenheid met rondom terras. Vincent Taapken, eigenaar/directeur van New Indus- try, benadrukt dat het om meer gaat dan de transformatie van een monumentaal voormalig kantoorgebouw die decennialang zielloos alleen in een parkomgeving stond. “We zien deze ontwikkeling als aanjager voor een stedelijke revival van het Eiland Feijenoord. In deze wijk, die direct aan de havenactiviteiten grenst, worden woongebouwen gerenoveerd en fabrieksgebouwen omgebouwd tot creatieve werkplekken en woningen. Met veelvuldig behoud van het industriële karakter van de bebouwing. Met als pronkstuk deze villa, waarbij de voorgevel eind 19e eeuw diende als catalogus voor de mogelijkheden van bouwen met cementsteen.” Auteur: Paul Engels H et verlaten kantoorgebouw van de Rotterdamsche Cementsteenfabriek Van Waning & Co wacht al sinds 1989 op een nieuwe bestemming. Al in 2009 bedacht Vincent Taapken het plan Villa van Waning. Het idee was om het karakteristieke gebouw om te toveren tot een ontmoetingsplek middenin de wijk, waar lekker eten en drinken, ambacht, vakmanschap, innovatie en experiment samen­ komen. Een fijne en aantrekkelijke plek voor iedereen in de wijk. “Dit gebouw is in mijn ogen een aanjager voor de hele wijk Feijenoord. Er is na de sloop van woningen en gebouwen rondom de villa en sanering van de vervuilde grond het tijdelijke Nassau­ park aangelegd en dat is uiterst suc­ cesvol geworden als groene ontmoe­ tingsplek. Deze wijk heeft in mijn ogen de potentie om een prachtig en levendig stukje Rotterdam te worden. Je zit hier op een eiland met rondom water. En het gebied heeft prachtig industrieel erfgoed en parken. Zo ben ik zelf verantwoordelijk geweest voor de transformatie van een voormalige Kuypers machinefabriek en Struycken & Co metaalfabriek en de nieuwbouw van een woontoren met horeca aan de Piekstraat. Op dit moment werkt Vincent aan de transformatie en nieuwbouw van een meelfabriek aan de Piekstraat en een het oud stationsgebouw van de Rot­ terdamsche Tramweg Maatschappij aan de Rosestraat. Allemaal in de wijk Feijenoord. “Het is zo belangrijk voor het verhaal van de stad, dat we dat industriële erfgoed behouden en een nieuw leven geven.” Enthousiasme Die filosofie is ook het uitgangspunt voor de Villa van Waning. “Maar zo gemakkelijk ging dat niet,” aldus Taapken. “Wij hadden dit plan ont­ wikkeld, wat met veel enthousiasme werd ontvangen door bewoners, ondernemers en andere betrokke­ nen. Maar de gemeente Rotterdam wilde het gebouw liever in de open­ bare verkoop doen. Uiteindelijk kon ik het pand in 2019 toch aankopen en kreeg ik voor de plannen een renovatiesubsidie van de gemeente Rotterdam en het Prins Bernard Cultuurfonds, alsmede een subsidie van de provincie Zuid-Holland. Ik kon het pand alleen kopen als er vooraf een omgevingsvergunning was afgegeven. Het interieur mocht niet vooraf worden gestript en gesloopt. Daardoor zijn er veel aan­ names gedaan, die in werkelijkheid totaal anders bleken te zijn. Ik heb desondanks het risico genomen omdat ik de potentie van dit pand binnen de revitalisering van de wijk proef. En het is een prachtig monu­ mentaal pand.” Vervallen staat Bij de sloop- en bouwwerkzaamheden door restauratiespecialist Den Hoed Aannemers uit Bergambacht bleek dat het voormalige kantoorgebouw van firma Van Waning na ruim 20 jaar tot ‘ruïne’ was vervallen. Met name door het gebrek aan ventilatie in ongebruikte staat was er sprake van veel vocht- en schimmelvorming en verdere aantasting van houten kozij­ nen, ornamenten en de kenmerkende gewelfde plafonds met stalen balken en getoogde betonconstructie. “Mijn uitgangspunt is om juist al die kwali­ teiten en detailleringen te behouden en indien nodig in ere te herstellen. Zo kwamen achter radiatoren nog oude betimmeringen tevoorschijn, die nu een prominente plek krijgen. Ook de houten schuifkozijnen wor­ den netjes gerestaureerd. Alleen aan de achterzijde, waar de verbinding met de fabriek was, is een groot nieuw kozijn geplaatst met doorkijk naar het park en de achterliggende haven.” Het pand moest extra worden geïso­ leerd om de energiezuinigheid en het comfort te verhogen. Taapken: “De gevels zijn aan de binnenzijde geïso­ leerd, met als nadeel dat dit van de netto vloeroppervlakte af gaat. Maar we konden niet aan de buitenkant isoleren, mede vanwege de eis dat wij weinig aan het rijksmonument en met name de voorgevel mogen wijzi­ gen. Om de binnenruimte maximaal te benutten, hebben wij de radiatoren weggehaald en is overal vloerverwar­ ming toegepast. We houden vast aan De eerste verdieping wordt restaurant met open keuken. De bebouwing rondom de villa is gesloopt en daar is een park aangelegd. Het karakteris- tiek rijksmonu- ment wordt getransfor- meerd tot Villa van Waning, met diverse horecafuncties 25 nr. 2 April 2021 gasgestookte cv-ketels omdat dit de meest praktische oplossing is voor dit pand. In het pand wordt alle elektra en verlichting vernieuwd en wordt een brandmeldinstallatie aangelegd. Voor de toiletten gaan we wel een stap verder door te kiezen voor een geavanceerd typen toiletpotten, waarbij de lucht direct via de pot wordt afgezogen. Wat de ventilatie betreft willen wij het luchtverver- singssysteem koppelen aan het afzuigsysteem van de open keuken bij het restaurantdeel op de eerste ver- dieping. Op de tweede verdieping wordt ruimte geschapen voor verga- deringen. Op de begane grond komt de functie van koffiebar/wijnbar met aangrenzend groot terras.” Installatietechniek per verdieping Taapken omschrijft de beoogde functies, maar laat er direct op vol- gen dat er de nodige flexibiliteit wordt ingebouwd om zo op korte of langere termijn andere functies in de villa mogelijk te maken. “De functies hangen af van het succes van de exploitatie. Ik reken op een succes van de horecafuncties, maar je ziet in zo’n coronapandemie hoe snel alles zomaar kan veranderen. Daarom is per bouwlaag een scheiding van installatietechniek ontworpen, met aparte groepenkasten en installatie- technische voorzieningen. Zo kun- nen de verdiepingen eventueel ook makkelijk tot logieshotel worden omgebouwd. Er is veel vraag naar woningen en appartementen voor kort verblijf in een stad. Het kunnen later ook echte woonappartementen worden. Daarom zijn bijvoorbeeld in de restaurantkeuken nu al een afvoer voor een toilet en doucheputje geïn- stalleerd. Je krijgt nu de kans om die aan te leggen. Het zijn extra investe- ringen, maar ze verhogen de gebruikswaarde van dit pand.” Hij spreekt van een adaptief ontwik- kelings- en ontwerpproces, waarbij ook toekomstige mogelijkheden wor- den bekeken. “Je wilt dit pand voor de komende twee eeuwen geschikt maken, zonder dat er wederom grote bouwkundige ingrepen voor nodig zijn. Het pand kan zich makkelijk aanpassen; vandaar dat ik spreek van een adaptief ontwikkelings- en ont- werpproces. Het is best bijzonder, maar het is ook een uniek pand. Als je kijkt naar de investeringen, dan loont het eigenlijk niet. Het is geen com- mercieel project. Ik doe dit vanuit een passie voor erfgoed en kan de kosten drukken door er zelf veel tijd in te ste- ken. Zou je alleen sturen op kosten, dan is zo’n transformatie niet haal- baar. Maar puur sturen op kosten is mijns inziens ook een verkeerde aan- pak. Je moet sturen op rendement, waarbij je ook moet kijken naar maat- schappelijke opbrengsten. En die zijn groot voor deze wijk.” Sfeer en authenticiteit van weleer Villa van Waning behoudt mede dankzij deze passie de authenticiteit en sfeer van weleer. Het gebouw ver- telt de verhalen van vroeger. Toen de cementsteen werd ontwikkeld als ver- vanger van zandsteen dat door poro- siteit gevoelig was voor vocht, verwe- ring en vervuiling. Taapken: “Jacob van Waning heeft in feite van deze villa een catalogus gemaakt met alle mogelijkheden van cementsteen. Met name de voorgevel laat een scala aan mogelijkheden en verschijningsvor- men zien. Ik heb oude ornamenten ook zoveel mogelijk in veiligheid gebracht na de aankoop om ze een nieuwe plek te geven. Sommige waren zo vervallen, dat we nieuwe exemplaren hebben laten maken. Waco beton heeft bepaalde ornamen- ten met cementsteenpoeder en beton nagemaakt. Zoals de befaamde kat en hond in de voorgevel. Ook is de muurschildering aan de zijgevel weer leesbaar gemaakt.” In januari 2020 is de transformatie begonnen. Eind van dit voorjaar moet het pand geschikt zijn voor de nieuwe functies, als de geschikte exploitant is gevonden. Dan kunnen de gasten en wijkbewoners genieten van een drankje of diner in een prachtig pand met een rijke historie in een lommer- rijke omgeving. Een plek die uitno- digt en inspireert! Voorbeeldfunctie Drie transformatietips van Vincent Taapken naar aanleiding van dit project: 1. Geld en waarde zijn twee verschil- lende zaken. Kijk niet alleen naar de directe investeringskosten, maar kijk naar de waarde die je voor langere tijd toevoegt aan een pand. Niet sturen op kosten, maar op opbrengst. 2. Er wordt vaak heel erg technocra- tisch naar renovatie/transformatie- projecten gekeken. Hou ook oog voor maatschappelijk rendement. 3. Investeer ook in de toekomst van een gebouw. Bouw flexibiliteit in en ga verder dan de minimale eisen van een huidig Bouwbesluit. Projectgegevens: Opdrachtgever: New Industry Development, Rotterdam Architect: IWT architecten, Rotterdam Restauratiearchitect: Hylkema Erfgoed, Utrecht Aannemer: Den Hoed Aannemers, Bergambacht Constructeur: Brak & Eijlers, Gouda Bouwfysisch adviseur: Phoenix Advies, Eindhoven Het bijzondere staal/beton­ plafond blijft in het zicht. Zoeken naar een plek voor alle nieuwe installa­ tietechniek. Authentieke detailleringen worden gerestaureerd, zoals de houten betim­ mering, schuiframen en trap. Het hele pand krijgt vloerverwarming; wel wordt de installatietechniek per verdieping gesplitst om latere functie­ wijziging mogelijk te maken. Vanwege mogelijke toekomstige functies is op de plek van de horecakeu­ ken al een doucheputje en wc-afvoer gecreëerd. De toiletten krijgen een stankafvoer via de pot.