RenovatieTotaal 6 - 2020

8 nr. 6 Oktober 2020 Project in Beeld The Garage vervoert opnieuw Van garage tot multifunctioneel gebouw met kantoren, horeca en winkels, dat is The Garage aan het Stadionplein in Amsterdam. Het betreft het noordelijke Citroëngebouw dat in 1962 is ontworpen door de Nederlandse architect Jan Wils. Deze transformatie is onderdeel van de de opwaardering van het Olympisch Kwartier, een ontwikkeling die al is gestart met de verbouwing van het Olympisch Stadion. Voor het ontwerp van het vernieuwde noordgebouw is architectenbureau Rijnboutt verantwoordelijk. Mooiste blikvanger: de vernieuwde gevel die is voorzien van glasmozaïek. Auteur: Katja van Roosmalen , foto’s: Kees Hummel (interieur) en Ronald Tilleman (exterieur) E r was geen mooiere dag te definiëren dan de herfstachtige middag waarop Renovatie­ Totaal met Joost Verheus, project­ leider bij architectenbureau Rijn­ boutt, The Garage bezocht. De gevel toonde alle aspecten die het in zich heeft. Grijs toen het regende, een zachte witte gloed toen het weer opklaarde en ’s avonds een feeërieke transparante verschijning. The Gara­ ge toonde in een paar uur alle facet­ ten van haar karakter. Hoe anders was het toen Rijnboutt werd bena­ derd om dit gebouw te transformeren en de subtiliteit verscholen ging ach­ ter pleisterwerk en golfplaten. “De Citroëngarage is gebouwd in 1962 en is het sluitstuk van het oeuvre van Jan Wils in het stadionpleingebied”, vertelt Verheus. “De ritmiek en de sta­ len stoeltjesprofielen doen vermoe­ den dat het een vooroorlogs gebouw is, maar het is pas decennia later ont­ worpen, in 1962. Ik noem het een hommage aan het modernisme.” Een eerbetoon dat Verheus luister bijzette door eerst diepgaand dossieronder­ zoek te doen naar dit nieuwe rijksmo­ nument. Zo ontdekte hij dat het oor­ spronkelijke ontwerp voorzag in glas­ tegels voor de gesloten geveldelen. Alleen was niet duidelijk of deze ook De transformatie van het Citroën Noordgebouw moet functione- ren als katalysa- tor voor de levendigheid en aantrekkelijkheid van de openbare ruimte rondom het Olympisch Stadion in Amsterdam. De Citroëngarage is gebouwd in 1962 en is het sluitstuk van het oeuvre van architect Jan Wils in het stadion- pleingebied. daadwerkelijk de gevel hebben gesierd. “In de tekeningen zagen we bijvoorbeeld ook dat er aluminium kozijnen aluminium ingetekend waren, maar uiteindelijk is voor sta­ len stoeltjesprofielen gekozen.” Bij de tegels waren de bouwers echter niet van het plan afgeweken. Onderzoek ter plaatse, een oude scherf en een still uit het Polygoonjournaal wezen echter uit dat, voordat de golfplaten op de gevel gemonteerd werden, de gevel bekleed was met keramische tegels. Ramen De unieke keuzes van Jan Wils plaatste Rijnboutt voor een dilemma: hoe zorg je ervoor dat de monumen­ tale modernistische gevel haar uit­ straling behoudt en de herbestem­ ming ook voldoet aan alle bouwfysi­ sche eisen anno 2019? “Oorspronkelijk waren de gevels en daken gerealiseerd in ongeïsoleerd beton en niet-dragend metselwerk. En de maatvoering van de ongeïso­ leerde staalprofielen was te gering om normaal isolatieglas te plaatsen. Voor de open delen vonden we de oplossing door de enkele beglazing te verwijderen en te vervangen door een relatief dunne meerbladige geïsoleerde beglazing. Deze is struc­ tureel verlijmd in de stalen sponning en daarna afgestopt met een kunst­ stofpasta.” Het toegepaste glas is kleurloos. “In verschillende proefop­ stellingen zijn glas, binnenzonwering en beglazingsprincipes getest. Uit de testen kwam naar voren dat het glas, voor behoud van de transparantie van de gevel, helder moest blijven.” Glastegels Voor de gesloten geveldelen is geko­ zen voor een drie centimeter dikke isolatieplaat. “Hierover is een gewa­ pende pleisterlaag aangebracht. Ver­ volgens is deze plaat afgewerkt met een klein formaat glastegels van Sto. Deze glazen tegels zijn aan de achter­ zijde wit geglazuurd.” Uit kleurhisto­ 9 nr. 6 Oktober 2020 De werkplekken in de kantoorruimtes zijn transparant opgezet, maar dankzij slimme, schuivende roomdividers heeft men toch het gevoel in een eigen ruimte te werken. risch onderzoek kwam namelijk naar voren dat er in het gebouw, afgezien van de toepassing van donkere natuursteen in de plint, uitsluitend een pallet van witten en grijstonen was toegepast. Dat de gevel toch spannend blijft, komt door de balans van gevelcompositie en de materialen die dat evenwicht versterken. Ver- heus: “Door het mozaïek uit te wer- ken op de maatsystematiek van de gevel, waarbij de voegafstand tussen de glastegels gelijk is gehouden aan de dilataties en krimpvoegen, behoudt het gevelvlak de abstractie van voorheen.” Nieuwe invulling The Garage is volgens Verheus ech- ter niet alleen aansprekend door de gevel. “Het gebouw is rationeel en licht én kan daardoor iedere functie aan.” Dus ook de functie die de opdrachtgever voor ogen had: een transformatie naar een kantoorge- bouw dat invulling geeft aan het nieuwe werken en qua uitstraling de Zuidas naar de kroon steekt. Boven- dien vertolkt het gebouw een belang- rijke rol in het stedelijk gebied. “De transformatie van het Citroën Noordgebouw moet, samen met het Zuidgebouw, functioneren als kata- lysator voor de levendigheid en aan- trekkelijkheid van de openbare ruim- te, die reeds is ingezet met de vol- tooide transformatie van het Olympisch Stadion”, is te lezen in het ambitiedocument dat aan het begin van het proces is opgesteld. Om die aspiraties waar te maken hoefde Rijnboutt de ware aard van de garage niet te verbloemen, zij koos ervoor om juist de originele kwaliteit waar mogelijk te herstellen en de essentie en het gedachtegoed van Jan Wils te behouden. “Ook wij werden geïnspireerd door het ontwerp van de destijds moderne automobiel en in het bijzonder de Citroën DS.” Bij de entree is dat duidelijk zichtbaar. Waar vroeger de benzinepompen stonden en de auto’s de garage binnenreden, hebben wij de gevel geopend. Bij de technische uitwerking van de hoof- dentree is de beglazing structureel verlijmd en afgezoomd met RVS bie- zen. Hoeken zijn gebogen en van glas én alle detaillering is waar mogelijk verdekt uitgevoerd.” De verbindende helling Na het passeren van de entree en de receptioniste, kunnen diverse richtin- gen aangehouden worden. “Omdat er meer personen gebruikmaken van een kantoorgebouw met een restaurant en sportaccommodatie, dan van de eerde- re garage, zijn op twee plaatsen nieuwe trappenhuizen geplaatst en een cen- trale kern met liften”, laat Verheus zien. Maar de mooiste route naar boven voert langs de zuid- en westzij- de van The Garage. Niet alleen omdat de hellingbaan een geweldig uitzicht biedt op MOVE, de Zuidgarage die door BiermanHenket is getransfor- meerd, en het Olympisch stadion; de voormalige oprit is het decentrale hart. Hier kunnen lezingen gehouden wor- den, informele samenkomsten georga- niseerd worden én er zijn beglaasde vergaderruimten en flexplekken inge- richt. “De hellingbaan is nog steeds de verbinder in het gebouw. Vroeger stond de auto hier centraal, nu de mensen die er werken.” De grote ramen zorgen voor maximale lichtinval en de kleurstelling, de grijze hellingbaan en de neutrale kleuren van het meubilair, vestigt de aandacht op het DNA van het gebouw en haar omgeving. Zelfs de doorkijk naar de kantoren is zo vormgegeven dat het weinig verbeelding vergt om de show- roomweer op het netvlies te laten ver- schijnen. “Veel aandacht ging uit naar de transparantie. Wanden in de kanto- ren reiken daarom niet tot de plafonds en de scheiding tussen de kantoren en de hellingbaan en atria zijn opgebouwd uit moderne puien van staal en glas.” Maar er is ook ruimte voor een knip- oog blijkt tijdens de rondgang. Aan het eind van de hellingbaan bevindt zich de voormalige autolift die nu dienstdoet als vergaderruimte. Tot slot kan via het trappenhuis de dak- tuin op het voormalige parkeerdak bereikt worden. Hier is behalve een daktuin extra kantooroppervlak gere- aliseerd door het toevoegen van een volume met een volledig glazen gevel die dezelfde vormentaal spreekt als de entree en de compositie van het gebouw respecteert. Voor de open delen in de gevel is de enkele beglazing verwij- derd en vervangen door een relatief dunne meerbladige geïsoleerde beglazing. De voormalige oprit is het decentrale hart. Hier kunnen lezingen gehouden worden, informele samenkom- sten georganiseerd worden én er zijn beglaasde vergaderruimten en flexplekken ingericht.