RenovatieTotaal 5 - 2020

26 nr. 5 September 2020 Thema Ventilatie: Installaties Daglicht als voorname energiebron in provinciehuis Zuid-Holland Niet de verwarming, koeling of ventilatie vormen straks de grootste energieverbruikers in het gerenoveerde en verduurzaamde bestuursgebouw van het provinciehuis Zuid-Holland. De energiezuinige ledverlichting vergt dan de helft van energiebehoefte en dat bewijst dat het energieconcept van de tenderpartijen op voorhand succesvol uitpakt. Ir. Paul van Bergen, directeur van DGMR, ingenieursbureau voor bouw, industrie en infra- structuur: “We hebben ten eerste de energievraag beperkt, ten tweede ingezet op duurzame energie en ten derde een efficiënt gebruik van installaties weten te bereiken, mede door bewust daglicht als belangrijke energiebron toe te voegen.” Met als resultaat dat ventilatie nu de minste energie vraagt van alle installatie- bronnen, slechts 9%. Auteur: Paul Engels , Beelden: Kraaijvanger, Kuipers, DGMR en provincie Zuid-Holland. E r is begonnen aan de renovatie van het bestuursgebouw van het provinciehuis Zuid-Hol- land, waarbij niet alleen energiezui- nigheid en comfort op een hoger plan worden getild, maar waarbij een late- re weeffout weer wordt hersteld: de Statenzaal wordt van plek omgeruild met de centrale hal, zodat de Staten- zaal beter zichtbaar is vanaf de publieke tribune en weer een visuele link heeft met de stad en haar inwo- ners; zoals dat in het oorspronkelijke ontwerp van Peutz ook het geval was. Het toekomstige energie-neutrale gebouw en de architectonische kwali- teiten vormen twee speerpunten waarop Kuijpers, DGMR, Valstar Simonis en Kraaijvanger Architects samen het Design, Build & Maintain contract van de provincie Zuid-­ Holland wisten te winnen. Aronsohn is ingeschakeld voor de constructie. De opdracht omvat overigens niet alleen de inmiddels gestarte renovatie van het bestuursgebouw – het hoofd- gebouw C – maar tevens het meerja- rig onderhoud voor het bestuursge- bouw en een visie op de verduurza- ming van het gehele Provinciehuis met de kantoordelen A, B en D. Installateur in voortrekkersrol Paul van Bergen: “Het is tekenend voor de hedendaagse grote invloed van installaties op renovaties en ver- duurzaming dat een technisch dienst- verlener als Kuijpers, gespecialiseerd in ontwerp, bouw en onderhoud van technische installaties in gebouwen en industrie, deze uitdagende renova- tieopdracht heeft gewonnen en niet een groot bouwconcern. Eén van de tegenstrijdigheden bij verduurzaming is dat je een energiezuinig gebouw wilt maken, maar dat er bijna altijd sprake is van een grote component aan nieuwe installaties die energie nodig hebben. We hebben bij dit pro- ject een mooie balans van maatrege- len gekozen, waarbij de capaciteits- vraag is verminderd zodat je minder nieuwe en/of grote installaties nodig hebt, hergebruik van nog goede functionerende systemen en het genoemde gebruik van daglicht.” Hollands Licht Om dit laatste te bereiken wordt de bestaande derde verdieping vervan- gen door een nieuwe dakopbouw die op de onderbouw lijkt te ‘zweven’. “We tillen het dak op en plaatsen dit op stalen kolommen. We zetten sowieso in op hergebruik van materi- alen en nieuwe materialen hebben een verantwoorde (circulaire) her- komst. Met grote raampartijen in combinatie met een karakteristieke luifel treedt er veel daglicht binnen in deze dakopbouw. Er ontstaat tevens een heerlijk dakterras. In het dak – Het hoofdgebouw C van het provinciehuis Zuid-Holland, met entree en Statenzaal, wordt gerenoveerd en verduur- zaamd tot energieneutraal. Door gebruik te maken van daglicht dat ver in het gebouw doordringt dankzij de open verdiepingen, wordt het energieverbruik gereduceerd. dat bijna 1000 zonnepanelen krijgt – komen veel daglichtlichtelementen. Dit licht wordt via nieuwe vides en transparante vloeroplossingen naar de lagere verdiepingen geleid, waarbij ook de grote patio veel beter wordt benut." Daarbij wordt de monumentale betonnen rastervloer boven de patio die door Peutz was ontworpen gebruikt voor de daglichttoetreding. "We hebben gekozen voor het idee van Hollands Licht op schilderijen, een schakering van licht. Zo valt het daglicht straks in ‘geperforeerde vorm’ in het gebouw. Zonder dat je hinderlijk zonlicht ervaart, want het licht wordt telkens gefilterd. De balans is gevonden in een verdeling van hoeveelheid glas, hoek waarin het licht kan invallen en specificaties van het (zonwerende) glas. Met het dag- licht wordt de warmte/koelingsvraag in het gebouw getemperd. Dat is een eerste grote stap in het beperken van de energievraag. Wat we vervolgens aan energie gebruiken is 0% aan fos- siele brandstoffen maar bestaat uit- sluitend uit zelf opgewekte, duurza- me energie. Het gebouw gaat van het gas af. ” Eigen energieopwekking Vanzelfsprekend wordt de gebouw- schil verbeterd en zoveel mogelijk luchtdicht gemaakt. De gevel krijgt aan de binnenzijde een dik pakket isolatie (tot 28 cm) in combinatie met nieuwe drievoudige beglazing, zodat de gevel op een Rc=6 uitkomt. Enkele 27 nr. 5 September 2020 Het dak wordt opgetild en met een glazen gevel wordt het daglicht binnengehaald; tevens ontstaat hierbij een aangenaam dakterras. Op het dak komen zonnepanelen die een groot deel van de energie leveren; centraal op het dak is ruimte voor de speciale daglichtvensters die bijdragen aan een bijzondere sfeer van Hollands Licht in het gebouw. Door gebruik te maken van een speciaal ventilatiesysteem dat reageert op aanwezigheid van mensen, samen met zonnepanelen, ledverlich- ting en WKO, wordt het gebouw 100% energieneutraal De uitgekiende ventilatie vergt straks slechts 9% van de energiebehoefte. Uiteraard wordt de gebouwschil optimaal geïso- leerd, met een pakket isolatie tot 28 cm voor de gevel in combinatie met nieuwe drievoudige beglazing (Rc=6). Ontvangsthal en Statenzaal worden in de nieuwe situatie omgedraaid, zodat de Statenzaal net zoals vroeger een visuele link met de stad krijgt. Na de renovatie van het hoofdgebouw (gebouw C) worden ook de andere gebouwdelen aangepakt. aanwezige koudebruggen worden geaccepteerd, omdat die niet tot vochtproblemen leiden. De koudeval bij de kozijnen wordt weggenomen door de drievoudige beglazing. Het nieuwe dak wordt eveneens hoog- waardig geïsoleerd. De gebouw gebonden energie wordt opgewekt door zonnepanelen en energieopslag in de bodem (WKO). Dit past bij de beleidsdoelen rondom klimaat van provincie Zuid-Holland, zoals de Green Citydeal EnergieRijk Den Haag. Minder ventilatiecapaciteit Van Bergen: “Doordat de warmte-/ koeltevraag door isolatie en daglicht daalt, kun je volstaan met een gerin- gere capaciteit aan installatietechni- sche voorzieningen. De radiatoren maken plaats voor watervoerende klimaatplafonds. Die werken zeer energiezuinig. De ventilatie is daar- van losgekoppeld. Het is zonde om ’s nachts ventilatielucht te koelen als er geen mensen in het gebouw zijn. Dat is onnodig energieverbruik. Hetzelfde geldt voor de aanwezigheid van men- sen; wanneer er weinig mensen zijn, schakelt de ventilatie automatisch terug en omgekeerd. De benodigde nieuwe kanalen kunnen zo een stuk kleiner uitvallen dan nu het geval is. Er komt een nieuw netwerk aan kanalen dat in de bestaande infra- structuur van schachten een plekje kan krijgen. Hier en daar moeten we door een wand of vloer heen en een gat boren. Nieuwe roosters in het pla- fond zorgen voor de juiste toevoer van verse lucht. Wel wordt op de bovenste opgetilde verdieping een geheel nieuwe luchtbehandeling geïnstalleerd. In de kelders komen de nieuwe luchtbehandelingskasten.” Werken en ontmoeten in aange- naam binnenklimaat Op die manier wordt de energiebe- hoefte zodanig beperkt, dat bijvoor- beeld voor ventilatie nog maar 9% van het energieverbruik nodig is. Voor koeling is dat 17%, voor verwarming 15% en voor warmtapwater 9%. De verlichting wordt met 51% relatief ‘grootverbruiker’. Van Bergen: “Naast duurzaamheid gaat het comfort voor de gebruikers omhoog. De ramen kunnen om reden van geluid niet open, maar met de klimaatplafonds en de ventilatie zorgen we op elke plek voor een aangenaam binnenkli- maat. Ook zaken als akoestiek en brandveiligheid hebben wij als DGMR ontworpen. De medewerkers krijgen een aangename werkplek, het gebouw is maximaal duurzaam en circulair en last but not least: het hoofdgebouw wordt als de renovatie in 2022 is afgerond een duidelijke en transparante plek waar burger en bestuur elkaar kunnen ontmoeten. Precies zoals dat 45 jaar geleden de ontwerpers voor ogen stond.” Gebouwindeling omgeklapt Het hoofdgebouw, ontworpen door architect Peutz, is een beschermd stadsgezicht. Het gebouw huisvest al ruim 50 jaar de Statenzaal, Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten. In het oorspronkelijke ontwerp was het hoofdgebouw gericht op het Malieveld. De hoofdingang bevond zich al eerste aan de Zuid-Hollandlaan. De afgelopen decennia zijn er echter diverse nieuwe gebouwen aan het complex toegevoegd. Hierdoor is een campus rondom het binnenplein ontstaan met een spaghetti aan gebouwen, zoals Paul van Bergen het omschrijft. De hoofdingang aan de Zuid-Hollandlaan is uiteindelijk verplaatst naar de pleinzijde. Daarmee zijn ook de door Peutz bedachte opbouw en functionaliteit verloren gegaan. Van Bergen: “Het nieuwe ontwerp herstelt deze opzet door ontvangsthal en Statenzaal qua positie om te klappen. Zo ontstaat weer een logische opbouw met optimale gebruiks- mogelijkheden.” Via de entree aan het plein komt men in een monumentale ontvangsthal c.q. evenementenruimte. De nieuwe hal is een energieke en uitnodigende plek waar burgers, ambtenaren en ondernemers elkaar ontmoeten en samenwerken. Via deze ontvangsthal komt men in Statenzaal. Door de nieuwe positie aan de Zuid-Hollandlaan krijgt de Statenzaal een visuele verbinding met de stad dankzij de glazen gevel in de voormalige entree. Door zicht op de democratie te bieden, wordt uitdrukking gegeven aan de transparantie van de politiek, aldus de provincie Zuid-Holland. “We onderstrepen hiermee de ambitie om een verbinding met de burger aan te gaan en maken hierbij slim gebruik van bestaande gebouwstructuren.”